همگرایی در مسیر وحدت حوزه و دانشگاه/ پروژه وحدت به حاشیه انقلاب اسلامی نرود

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، صبح امروز 27 آذرماه مصادف با شهادت آیت الله مفتح و سالروز وحدت حوزه و دانشگاه مراسمی به همین مناسبت در دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار شد که در این مراسم سید عباس سید صالحی، وزیر فرهنگ ارشاد اسلامی، عبدالهی فقهی زاده، معاون قران و عترت این وزارت، محمود نیلی احمد آبادی رئیس دانشگاه تهران مجید معارف، ریاست دانشکده الهیات و معارف اسلامی و جمعی از اساتید دانشگاهی و دانشجویان در تالار شهید مفتح این دانشکده برگزار شد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم طی سخنانی با گرامیداشت یاد اساتید حوزه‌های علمیه اظهار کرد: وحدت حوزه و دانشگاه، عنوان پروژه‌ای است که با انقلاب اسلامی آغاز شده و در آغازین روزهای نهضت انقلاب و پس از شهادت آیت الله مصطفی خمینی حضرت امام(ره) در سخنانی بحث همگرایی این دو نهاد و پرهیز از واگرایی آنها را مطرح نمودند. حال آنکه واژه وحدت برای برخی ایهام، ابهام و کژتابی داشت و مراد از آن را یکسان سازی دانستند، اما روشن بود که امام(ره) از آن چه می‌‌طلبد.

همگرایی و هم افزایی در مسیر وحدت حوزه و دانشگاه

وی ادامه داد: جامعه ایرانی در معرض واگرایی‌های متعدد است و شعار حضرت امام(ره) در بحث وحدت چه وحدت حوزه و دانشگاه، چه وحدت شیعه و سنی، پرهیز از واگرایی‌ها و دعوت به همگرایی و هم افزایی درونی بود.

صالحی گفت: با وجود مخاطرات بیرون و تکثرهای داخلی، اگر فضا برای واگرایی‌های بیشتر فراهم شود، مسیر وحدت ملی و آئین و دیانت اجتماعی جامعه که مرهون بیش از هزار سال تلاش استادان این عرصه بوده، در معرض مخاطره قرار می‌گیرد.

وی افزود:جامعه ایرانی اگر می‌خواهد مستقل و روبه به توسعه و رشد باشد و مقابل مهاجمین خارجی مستحکم باشد، باید متحد بماند، بخصوص در بخش نخبگانی این بحث اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و در نهادهای آن نیز اهمیت ویژه دارد.در این پروژه نیز، حوزه و دانشگاه به عنوان دو نهاد اصلی نخبه ساز و نخبه گرا، مبلغ دانش و کارساز اجتماعی، برای متحد نگه داشتن جامعه ایرانی، همگرایی درونی خود آنها لازم است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه نگاه به پروژه وحدت را نباید حاشیه انقلاب اسلامی تلقی کرد خاطر نشان کرد: این پروژه در متن انقلاب اسلامی است، مراد یکسان‌سازی نیست بلکه هم‌افزایی و همگرایی این دو نهاد است. در آستانه چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی پرسش اساسی این است که در این مسیر همگرایی و هم افزایی چگونه پیش رفته‌ایم، اگر نگاهی به گذشته داشته باشیم، نقادی کنیم تا چراغی برای آینده باشد می‌توان به این پرسش پاسخ داد، همچنین در این ارزیابی نگاه با انصاف و بدون جانب داری باید باشد.

وی افزود: پدیده‌ها در روند تاریخی خود باید بررسی شوند و اتفاقات را در بستر تاریخی خودشان باید ببینیم وگرنه داوری‌ها با واقعیت‌ها تطابق ارزش گرایانه نخواهند داشت. صحبت من با شماست نه به عنوان شخصیتی حقوقی بلکه به عنوان کسی که هم تجربه زیستی در هر دو نهاد را داشته است و هم در طول این چند دهه از دغدغه‌مندان این مسئله بوده‌ام، این است که اگر بخواهیم گذشته چهار دهه خود را بازنگری کنیم چگونه می‌توانیم آن را روایت کنیم.

تجربه مشترک حوزه و دانشگاه در حکومت‌داری

صالحی با اشاره به اهم نکات در بازخوانی پروژه وحدت حوزه و دانشگاه گفت: تجربه مشترک حوزه و دانشگاه در حکومت داری یکی از نکات مهم این پروژه است و اینکه این دو نهاد با پیروزی انقلاب اسلامی فرصتی برای کنار هم قرار گرفتن در مدیریت اجتماعی پیدا کنند. این مسئله در شورای انقلاب مطرح شد و آن زمان شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی با تفاوت‌های متشکل از حوزویان و دانشگاهیان بودند، اما در این چهار دهه و براساس این تجربه مشترک در میان این دو نهاد نکته‌های ایجابی مهمی مطرح است.

نکته‌های ایجابی در تجربه مشترک حکومت داری

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به نکاتی در این زمینه اظهار کرد: تجربه‌های مشترک، هیچگاه در فضای یک کار پژوهانه علمی مورد ارزیابی قرار نگرفت که چگونه این تجربه‌های مشترک ارتقاء پیدا کند و کاهش آسیب‌ها را به همراه داشته باشد. در شورای انقلاب و نهاد‌های دیگری که تاسیس شد، فرصت‌های برای اینکه حوزه و دانشگاه با همگرایی بیشتری کار مدیریتی را دنبال کنند وجود داشت. این تجربه‌های مشترک مورد ارزیابی پژوهانه درستی قرار نگرفت.

وی گفت: از آغاز انقلاب گفتمان امام (ره) گفتمان فراگیری بود که به مرور و با اتفاقات سیاسی و اجتماعی، خرده گفتمان‌های شکل گرفت که زیاد و زیادتر شد و در حوزه تجربه‌های مدیریتی مشترک، بخشی از این خرده گفتمان‌های حوزه و دانشگاه با هم گفتگو کردند و با یکدیگر همراه شد و این موجب شد که بخشی از خرده گفتمان حوزه با بخشی از خرده گفتمان دانشگاهی در مدیریت کشور با هم همراه شوند.

شکل گیری خرده گفتمان‌های حوزوی و دانشگاهی در محیط کشور

صالحی ادامه داد: به جای پیوند و همگرایی، با خرده گفتمان‌های روبرو شدیم که خردتر می‌شدند که در اثر این اختلال این‌ها با عقبه‌های خود فاصله پیدا کردند و فرد دانشگاهی دیگر دانشگاهی نبود، بلکه یک بوروکرات دانشگاهی و اداری بود و آن روحانی فضای مدیریتی، دیگر عقبه حوزوی نداشت و یک روحانی اداری بود. در واقع زیست‌بوم حوزه و دانشگاه وجود نداشت و آن گونه شد که تجربه حکومت داری آنگونه که باید و شاید به حوزه و دانشگاه به عنوان عقبه کار متصل نشد.

صالحی با اشاره به پروژه مشترک وحدت حوزه و دانشگاه در عرصه دانش سازی در طی چهار دهه گذشته، تصریح کرد: نهاد حوزه و دانشگاه به عنوان نهاد‌های تولید علم از جمله نکاتی است که در آن فکر می‌شود در حوزه تولید علم و دانش‌سازی است. با توجه به نوع نگرش انتقادی با تولد انقلاب اسلامی و بحث انقلاب فرهنگی و نگاه‌های متعدد به این عرصه، وقتی به فعالیت‌های حوزه و دانشگاه و تلاش مشترک آن‌ها در دانش سازی طی این چهار دهه می‌پردازیم، پاره‌ای از نکات دیده می‌شود که باید به آن‌ها بپردازیم.

صالحی با بیان اینکه شاهد اتفاقاتی در حوزه تلفیق سازی دانشی در حوزه علوم انسانی هستیم، اظهار کرد: شاهد تلفیق‌های با حوزه بومی و اسلامی بوده‌ایم که از نظر کمی و کیفی توسعه داشته، اگر در دهه چهل و پنجاه با موضوعات اقتصاد اسلامی، سیاست اسلامی، مدیریت اسلامی و روانشناسی اسلامی، با مقالات و آثار محدوده‌ای مواجه بوده‌ایم، اما اکنون تلفیق‌سازی‌ها ما توسعه کمی و کیفی داشته است.

وی با بیان اینکه در مباحث علوم انسانی به طور خاص و در علوم ریاضی و سایر علوم، پاره‌ای از مباحث معرفت‌شناسانه، هستی‌شناسانه و انسان‌شناسانه قرار گرفته است، اظهار کرد: گروهی از حوزویان و دانشگاهیان دغدغه‌مند در حوزه علوم انسانی بومی هستند و این تمرکز که از دانش برمی‌خیزد به این معنا است که باید منتظر بود، هم در بین حوزویان و هم دانشگاهیان، افرادی را داریم که در مسیر صاحب نظری در این حوزه دغدغه دارند و نمی‌توان مهر بطلان بر دیدگا‌ه‌های آن‌ها زد، باید منتظر بود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با نگاه انتقادی به مسیر این پروژه اذعان کرد: بیشتر آنچه که در زمینه دانش سازی در حوزه علوم انسانی تولید شده، تلفیق سازی است و نه ترکیب سازی، یعنی هارمونی خود را تبدیل به یک مجموعه منسجم دانشی شود، پیدا نکرده است. در کتبی مانند اقتصاد اسلامی، مدیریت اسلامی و ... کنار هم گذاری فصول و پاراگراف‌ها دیده می‌شود که در دایره گفتمانی وجود ندارد.

وی افزود: علم صرفا در حوزه مبادی نیست، علم از مبادی شروع نمی‌کند، علم به روش و حل مسئله فکر می‌کند، علوم انسانی بیشتر به تعلق خاطر به مبادی معرفت‌شناسانه، انسان‌شناسانه و هستی‌شناسانه بوده است، در حالی که علم در دنیای مدرن، کلید حل مسئله باید باشد و بخش روش شناسی قضیه اهمیت پیدا می‌کند که هنوز فاصله‌ای با این نقطه‌ها داریم که اندک است.

صالحی با بیان اینکه نهادسازی‌های با تلفیق دو نظام واره شکل گرفتند اظهار کرد: این نهادسازی‌ها یکی از نکات ایجابی آن، فراهم شدن فرصت ارتباط مدرسان حوزوی و دانشگاهی در آن نهاد‌ها بود. پاره‌ای از رشته‌ها و متون جدید متولد شد که البته در ارزیابی این نهاد‌ها چند نکته قابل ذکر است: ۱- این نهاد‌ها بیشتر تلفیقی بودند تا ترکیبی، رشته‌ها به هم ضمیمه شدند، حجم درسی افزایش یافت، اما با این کار‌ها نهاد جدید متولد نمی‌شود؛ ۲- به این نهاد‌ها به سرعت این نگاه تزریق شد که شما باید مدیران انقلاب اسلامی را تربیت کنید، در حالی که انقلاب اسلامی بیشتر به نظریه پردازان احتیاج داشت.

وی در پایان با اشاره به اینکه پروژه وحدت حوزه و دانشگاه پروژه امام و انقلاب اسلامی است و در این چهار دهه در عین کمبودها، توفیقاتی حاصل شده گفت: در آغازین نگاه‌ها به دهه پنجم انقلاب اسلامی، این پروژه می‌تواند با تاکید بر دو نکته جدی گرفته شود: ۱- تقابل و گفتگو‌های فراگیرتر این دو نهاد و نه برشی و نه خرده گفتمانی، براساس منطق گفتگو که منطق گفتگو تقابل، ارتباط، گفتن و شنیدن است؛ ۲- پروژه وحدت را باید براساس نگاه به منافع ملی و وحدت ملی و انسجام کشور پیش ببریم، در منطقه پر خطر و جهان پر از آشوب قرار داریم و از درون گرفتار گسست‌های اجتماعی هستیم و از بیرون نیز گرفتار تهدید‌های فراوان و این پروژه را باید فراتر از منافع جناحی و حزبی و در افق ایران اسلامی توسعه یافته و آباد دید.