معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم:
ساختارگریز شدن عاملان انسانی به تأسی از فناوری‌های نوین/ اینترنت، خودِ فرهنگ است
گروه دانشگاه ــ معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم در نشست شب‌های فناوری با بیان اینکه به مدد فناوری‌های نوین ارتباطی، با این واقعیت مواجه شده‌ایم که عاملیت انسانی در قیاس با ساختار‌ها بیشتر شده، گفت: پیش از این شاهد سلطه ساختار‌ها بودیم، اما به علت گسترش فناوری‌ها، امکان ساختارگریز شدن عاملان انسانی بیشتر شده است.
به گزارش ایکنا؛ چهارمین نشست تخصصی شب‌های فناوری با موضوع فرهنگ و فناوری با حضور غلامرضا غفاری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، حسین ابراهیم‌آبادی، رئیس مرکز نشر دانشگاهی و داریوش مطلبی، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و علیرضا فاطمیان‌پور، معاون فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، در محل فرهنگسرای فناوری اطلاعات (IT) برگزار شد.غلامرضا غفاری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم در این نشست با اشاره به بحث تحولات نسلی در حوزه جهان فناوری بیان کرد: ما در عصر تغییر و دگرگونی قرار داریم، اگر هم به تاریخ نگاه کنیم، هر چه جلوتر آمده‌ایم، دوره‌ها به سرعت جای خود را به دوره دیگری داده‌اند و شرایط هر زمان هم دچار تقلیل و دگرگونی شده است. این تغییرات و تحولات را گاهی از منظر تحولات نسلی معنا می‌کنند، نه تنها تغییر تحولات نسلی را در ارتباط با تحولات فرهنگی و اجتماعی، بلکه در مورد تحولات فناوری و ارتباطات هم معنا می‌کنند.
وی ادامه داد: از یک سو بحث فرهنگ مطرح است. در عام‌ترین و مقبول‌ترین تعریف فرهنگ، شیوه زندگی مد نظر است. اما جایگاه فناوری در این شیوه زندگی چگونه است؟ بسیاری معتقدند در عصر حاضر بدون فناوری نمی‌توان زندگی راحتی داشت. تصور کنید اگر فناوری‌های نوین را از زندگی خود حذف کنیم، زندگی چه وضعیتی پیدا خواهد کرد. به همین‌دلیل است که اثرگذاری آن‌ها سهم و نقش زیادی در حیات اجتماعی و معنوی ما پیدا کرده است.
غفاری افزود: تحولات و تغییرات صورت‌های متنوعی را بروز می‌دهند و ما نیز با یک‌جهان پرتغییر و سیال روبرو هستیم و نقش و سهم جهان تکنولوژی‌های نوین را باید پی بگیریم که آثار آن در ساحت فرهنگی و اجتماعی مشهود است. این اثرگذاری در حوزه اعیان اجتماعی نیست، بلکه بیشترین اثرگذاری در اذهان اجتماعی است، فناوری‌ها ذهنیت‌ها را تغییر می‌دهند. ما با اجتماعات هوشمندی مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه برخی از مطالعات جامعه‌شناسی که پیرامون موبایل انجام شده، نشان می‌دهد بسیاری گروه‌ها بخش‌هایی از کار خود را به فناوری‌های ارتباطات نوین بر پایه موبایل اختصاص داده‌اند، گفت: در مطالعات نسلی در گذشته وقتی می‌خواستند نسل را معنا کنند، معنابخشی به مفهوم نسل مبتنی بر تغیراتی بود که بیشتر در مواجهه با مناسبات بیرونی نمود پیدا می‌کرد. امروزه دیگر نسل را بر اساس ویژگی‌های جمعیتی معنا نمی‌کنند، بلکه آن را بر اساس اثرگذاری‌ها بر پایه فناوری معنا می‌کنند. در طول ۱۰ سال اخیر هم این اثرگذاری بیشتر شده است.
گسترش عاملیت انسان در قیاس با عاملیت ساختار‌ها
غفاری بیان کرد: یک اتفاق مهم در مقایسه با گذشته و چند دهه قبل، این است که به مدد فناوری‌های نوین ارتباطی، با این واقعیت مواجه شده‌ایم که عاملیت انسانی در قیاس با ساختار‌ها بیشتر شده است. تا یک دوره‌ای شاهد سلطه ساختار‌ها بودیم، اما به یمن فناوری‌ها، امکان ساختارگریز شدن عاملان انسانی بیشتر می‌شود.
وی با بیان اینکه نسل این دهه اخیر را نسل کلیک نام نهاده‌اند، گفت: این نسل دیگر فقط نمی‌خواند، بلکه خوانش دارد و این قدرت و امکان را پیدا کرده که خود را بروز دهد و دوست دارد بیشتر هم دیده شود. نسل گذشته به دنبال این بود که دیده نشود و پنهان بماند. نسل فعلی دوست دارد شنیده شود، حرف بزند و حرف او ولو بدون تأثیر، شنیده شود.
امروزه دیگر نسل را بر اساس ویژگی‌های جمعیتی معنا نمی‌کنند، بلکه آن را بر اساس اثرگذاری‌ها بر پایه فناوری معنا می‌کنند. در طول ۱۰ سال اخیر هم این اثرگذاری بیشتر شده است.
معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم افزود: امروزه اگر درباره آینده‌شناسی صحبت به میان می‌آید، به تأسی از این تغییرات است. هوشمندی کنشگران اجتماعی هم در شرایط حاضر بیشتر شده و آن‌ها توانمندتر شده‌اند. تعاریف آن‌ها هم در قیاس با نسل گذشته تغییر پیدا کرده و آنچه که تحت عنوان فاصله نسلی بیان می‌شود با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تحت تاثیر قرار گرفتن از آن است.
وی با اشاره به تاثیرات فناوری‌های نوین در فضای نظام آموزش عالی، گفت: امروزه در دانشگاه‌ها، یکی از تفاوت‌ها بین اساتید و دانشجویان، فاصله نسلی میان آن‌ها است که به واسطه پیوند نسل قبلی با فناوری‌های نوین خیلی کم است و شاهد ناسازگاری‌ها و تعارضاتی هستیم. نه تنها نسل جدید نسبت به این فضا باید شناخت بیشتری پیدا کند، بلکه باید زمینه‌های آموزشی نسل قدیمی‌تر را هم فراهم کنیم. این مأموریتی است که برعهده فرهنگسرا‌های سطح شهر قرار دارد.
اینترنت خودِ فرهنگ است
حسین ابراهیم‌آبادی، رئیس مرکز نشر دانشگاهی سخنران دیگر این نشست بود. وی با بیان اینکه فناوری اطلاعات ابزار نیست، محیط است، بیان کرد: از اواخر قرن ۲۰، موضوع شبکه اینترنت و فناوری اطلاعات مورد توجه جدی جوامع قرار می‌گیرد و از سال ۲۰۰۳ اجلاس‌های متعدد فناوری اطلاعات برگزار می‌شود. از ۲۰۰۵ به بعد اینترنت و شبکه‌های اجتماعی با سرعت فزاینده‌ای گسترش یافتند.
وی ادامه داد: فناوری اطلاعات توانسته قدرت را بشکند و شکاف‌هایی را در این عرصه ایجاد کند و خود ابرقدرت شده است. در پی این اثر اینترنت، فعالیت‌های تروریستی به واسطه فناوری‌های نوین گسترش یافته است.
حسین‌آبادی افزود: اشتراک‌گذاری و مشارکت‌جویی و گذران زندگی، خشنودی و ناخشنودی انسان‌ها از فناوری به ترس ما از اتفاقات درون این فضا برمی‌گردد. زمان برای آسیب‌شناسی وجود ندارد، تعادلات و پنهان‌شدگی و در عین حال آشکارشدگی در فضای فناوری اطلاعات وجود دارد.
وی گفت: با این حال اشتغال فعال به واسطه اینترنت به وجود آمد و این فضا همچنین به شدت به خیال‌وارگی و رهاشدگی ما کمک کرده است. اگر این رهاشدگی با وجود این فضا نبود چه اتفاقاتی می‌افتاد؟ بر همین اساس می‌توان گفت اینترنت خود فرهنگ است.
ضرورت بومی کردن فناوری‌ها
داریوش مطلبی، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات دیگر سخنران این نشست بود که با طرح بحث رابطه فرهنگ و فناوری، اظهار کرد: زندگی امروز ما جدای از فناوری نیست و اگر دقایقی یا ساعاتی موبایل در نزدیکی ما نباشد، کلافه هستیم. مرز‌های کشور‌ها امروز شیشه‌ای شده است. فناوری نیرومندترین عامل تحول و تغییر جهان ماست، اما همین فناوری شکافی بین طبقات مختلف جامعه ایجاد می‌کند که ضرورت دارد به آن توجه شود.
فناوری یک مسیری را برای ما ترسیم می‌کند، اما اگر متناسب با نیاز جامعه به فناوری‌ها تغییری به وجود نیاوریم، شکاف زیادی میان دانایی و جامعه ایجاد خواهد شد.
وی ادامه داد: سال‌های سال فکر فلاسفه با این مسئله درگیر بوده که اول فرهنگ بود یا فناوری؟ فناوری دانش ساخت ابزار است و قدمتی به اندازه حیات بشر دارد. در دوره‌هایی یکی بر دیگری غالب بوده است، با این حال پیشرفت‌های فناوری در همه عرصه‌ها در خدمت رفع نیاز‌ها و الزامات مردم (فرهنگ) بوده است.
مطلبی افزود: از یک عصری به بعد؛ تکنولوژی، فرهنگ و شیوه زندگی مردم را تغییر داد و امروزه بسیاری از آداب و رسوم ما متناسب با فناوری تعریف می‌شود. اما اینکه چرا فناوری فرهنگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد، می‌بایست دوران تکامل تاریخی فناوری را مورد بررسی قرار داد. از قرن ۱۷ به بعد، کم‌کم تکنیک توانست بر عرصه‌های علم، سیاست و مذهب غلبه کند. امروزه ما در عصری زندگی می‌کنیم که سیستم ایمنی و قدرت دفاعی ما به مدد فناوری تأمین می‌شود.
به گفته معاون پژوهشی پژوهشکده فرهنگ، هنر و ارتباطات؛ از دوره‌های قبل‌تر، فناوری محصول تاریخ تفکر مغرب زمین بوده و گسترش یافته است، اما اگر این فناوری در کشورهای شرقی رشد پیدا می‌کرد، ارتقای آن و رابطه‌ای که با فرهنگ داشت، بیشتر و بهتر می‌بود.
وی گفت: سال‌های متمادی تولید محتوا در اختیار گروه خاصی بود، اما امروزه از نشر الکترونیک هم گذشته‌ایم و کشورهای پیشرفته معتقدند آن کشور‌هایی که به دنبال گسترش نشر الکترونیک هستند، عقب‌مانده‌اند، چرا که آن‌ها معتقدند ما وارد نشر وب شده‌ایم، نشر وب، یعنی بین تولید و عرضه آن واسطه‌ای وجود ندارد، و حتی برخی معتقدند ما امروز وارد نشر همراه شده‌ایم.
مطلبی افزود: فناوری یک مسیری را برای ما ترسیم می‌کند، اما اگر متناسب با نیاز جامعه به فناوری‌ها تغییری به وجود نیاوریم، شکاف زیادی میان دانایی و جامعه ایجاد خواهد شد و تا زمانی که فرهنگ را به شکلی که جامعه از ما می‌خواهد و آن‌گونه که باید دسترس‌پذیر نکنیم، ما و جامعه هر کدام راه خود را خواهیم رفت.
فناوری شمشیر دو لبه در تعامل با فرهنگ است
فاطمیان‌پور، معاون فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران هم در این مراسم بیان کرد: فرهنگسرا‌های متعددی در سطح شهر تهران وجود دارد که در موضوعات مختلفی فعالیت می‌کنند. فناوری اطلاعات تفاوت جدی با سایر موضوعات دارد، در حوزه فرهنگ و هنر، موضوع نیست، بلکه طریق و ابزار است. برای ما مسیر و ابزار حرکت در موضوع فرهنگ و هنر، آی‌تی است.
وی ادامه داد: در فرهنگ و هنر با محتوا، قالب و مخاطب درگیر هستیم. محتوا باید به مخاطب که عنصر سوم است، برسد. در قالب‌ها کمتر خلاقیت وجود دارد و با زمان کمتر در ارتباط است، نتیجه آنکه وقتی برنامه خوبی تدارک دیده می‌شود، استقبالی صورت نمی‌گیرد. حوزه فناوری، موضوعی کاملاً ساده، اما پیچیده است. همه مردم ما به طور روزمره با این مسئله مواجه هستند و به دلیل نداشتن قالب‌های مناسب، همیشه در حوزه فرهنگ مغلوب هستیم.
فاطمیان‌پور افزود: یک زمانی درباره بلوتوث کار می‌شد، اما این‌قدر دیر بود که صحنه تغییر کرد و چیز‌های جدیدتری به عرصه اجتماع ورود کرد. ما آینده‌پژوهی در این حوزه نداریم و به همین علت در هر حوز‌ه‌ای از فناوری بخواهیم مطالعه انجام دهیم، عقب می‌مانیم.
وی گفت: وقتی می‌گوییم مردم و جوانان در مقابل فناوری منفعل نباشند و تحت تاثیر آن قرار نگیرند، به این علت است که فناوری یک امکان برای ما ایجاد می‌کند و آن آزادی است، مطالبه انسان بی‌نهایت است و آزادی را هم دوست دارد؛ لذا با وجود اینکه نمی‌توان با آسیب‌ها مقابله کرد، اما می‌توان به نحوی برنامه‌ریزی کرد که مردم به کمک فناوری، بتوانند رشد و تعالی فرهنگی و اخلاقی داشته باشند.
در قالب‌ها کمتر خلاقیت وجود دارد و با زمان کمتر در ارتباط است، نتیجه آنکه وقتی برنامه خوبی تدارک دیده می‌شود، استقبالی صورت نمی‌گیرد.
به گفته معاون فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران؛ فناوری شمشیر دو لبه در تعامل با فرهنگ است که لبه مثبت آن هم تیزتر است و علت عدم موفقیت ما در این عرصه، نشناختن این عرصه و ناتوانی در استفاده از این حوزه است.
یادآور می‌شود، چهارمین نشست شب‌های فناوری با موضوع فرهنگ و فناوری به بحث و پرسش و پاسخ میان حاضران و مدعوین جلسه ادامه یافت.
انتهای پیام
