پیام‌های عاشورا برای انسان عصر مدرن

حجت‌الاسلام محمود صلواتی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه انسانیت به دوره خاصی تعلق ندارد، گفت: نقاط اشتراکی میان انسان‌ها وجود دارد که موجب پیوند میان آنها در هر عصر و زمانی می‌شود. درواقع، فطرت پاک الهی و ویژگی‌هایی چون تعالی و سعادت‌طلبی در همه انسان‌ها مشترک است و یک‌سری اصول می‌تواند در هر زمان و مکانی ثابت باشد. واقعه عاشورا و ارزش‌هایی که امام حسین(ع) آفرید نیز مبتنی بر اشتراکات میان انسان‌هاست و در هر زمانی می‌توان از آنها درس گرفت.

وی افزود: امام حسین(ع) حق‌طلب و ظلم‌ستیز بود و زندگی‌اش را برای سعادتمندی جامعه فدا کرد؛ این ازخودگذشتگی، دیگران را بر خود مقدم داشتن و حرمت نهادن به ارزش انسان‌ها، اصلی است که همگان به آن معتقدند و می‌تواند الگویی برای همه آزادمردان و حق‌طلبان باشد.

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم درباره پیام‌های عاشورا برای انسان عصر مدرن بیان کرد: امروز جوامع انسانی به این نتیجه رسیده‌اند که هرکس حق دارد سرنوشت خود را به دست بگیرد و تصمیم‌گیری درباره زندگی انسان‌ها به خودشان واگذار شده است. درواقع، با رنجی که انسان از جانب نظام‌های استبدادی متحمل شد، امروز حکومت مردم بر مردم مطرح است و گفته می‌شود کسی حق تحمیل کردن رأی و نظر خودش را بر مردم ندارد. بنابراین، درسی که انسان امروز از واقعه عاشورا می‌تواند بیاموزد، همین است. امام حسین(ع) با حکومت فردی و موروثی که عنوان خلافت و جانشینی رسول خدا(ص) را یدک می‌کشید و در رأس آن حاکمی ناشایست قرار داشت، مقابله کرد. امام این حکومت را خلاف دین، انسانیت و خواست جامعه می‌دانست و معتقد بود فردی ناصالح نمی‌تواند زمام امور مسلمانان را بدون رضایت آنان به دست بگیرد. بنابراین، قیام آن حضرت در نفی این ماجرا و بازگرداندن ارزش انسان‌ها و حق و اختیار آنها به خودشان شکل گرفت.

امام حسین(ع) به انسانیت ارزش بخشید

وی ادامه داد: کاری که امام حسین(ع) انجام داد، این بود که اولاً دامان دین را از لکه ننگی به نام حکومت موروثی پاک کرد و دوماً، به انسانیت ارزش بخشید و نشان داد که هر انسانی دارای حق و رأی و نظر است و می‌تواند آن را درباره سرنوشت خودش اعمال کند. امام این پیام را به همه انسان‌ها داد و به نظر من، در عصر مدرن، این پیام ملموس‌تر و درست‌تر دریافت می‌شود.

صلواتی با بیان اینکه امام حسین(ع) به آزادی انسان‌ها حرمت می‌گذاشت، گفت: آن حضرت در شب عاشورا از یاران خود خواست تا از تاریکی شب استفاده کنند و جانشان را نجات دهند. درواقع، حتی نمی‌خواست خودش را به دیگران تحمیل کند و آنها را در محذوریت همراهی با خود قرار دهد. این درسی برای ماست تا بدانیم انتخاب‌ها در زندگی به عهده خود افراد است، در دین اجبار و اکراهی وجود ندارد، راه رشد از غیر آن مشخص است و افزون بر اینکه پیامبران این راه را به انسان‌ها نمایانده‌اند، فطرت انسان نیز خوبی و بدی را درک می‌کند. بنابراین، افراد باید آزادانه انتخاب کنند و هرچه فضای آزادی حاکم باشد، دینداری گسترش پیدا می‌کند و پایدار می‌ماند. دین با اعتقاد سروکار دارد و اعتقاد نیز امری درونی و قلبی و در گرو آگاهی و اختیار است. امام حسین(ع) با حکومت موروثی بنی‌امیه مقابله کرد تا آزادی و استقلال مسلمانان را به آنها بازگرداند و اگر به سمت کوفه حرکت کرد، به دعوت و خواست مردم این شهر بود که به‌صورت گسترده، نامه‌هایی برای ایشان نوشتند و برای رهایی از استبداد بنی‌امیه، دست نیاز و طلب به سوی حضرت دراز کردند.

وی تأکید کرد: درس دیگری که انسان عصر مدرن می‌تواند از واقعه عاشورا بیاموزد، این است که به فکر منافع خود نباشد و اگر به ارزش‌های انسانی و اجتماعی اهمیت می‌دهد، باید در این راه فداکاری کند، نه اینکه به کلفتی نان و نازکی کار بچسبد. امام حسین(ع) زندگی‌اش را به خاطر مردم فدا کرد، ولی امروز افرادی را می‌بینیم که تا جایی با ارزش‌ها همراهی می‌کنند که منافعشان تأمین شود و اگر با کوچک‌ترین مشکلی مواجه شوند، خود را کنار می‌کشند. امام حسین(ع) در برابر قدرت و با نثار جان خود و یارانش، امر به معروف و نهی از منکر کرد و درس شرافت، انسانیت، فداکاری برای آرمان‌ها و خدمت به مردم آموخت. درواقع، مسائل اجتماعی دشواری‌هایی دارد که باید آنها را پذیرفت و به جان خرید.

عاشورا را باید از نگاه امام حسین(ع) نگریست

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم  با تأکید بر اینکه واقعه عاشورا را باید از نگاه امام حسین(ع) نگریست، اضافه کرد: آیین‌ها و نمادهای سوگواری در جای خود محترم و ارزشمند است، ولی گوهر دین نباید در میان این پوسته‌ها و ظواهر فراموش شود و ظاهر دین بر محتوای آن غلبه کند؛ در غیر این صورت، آنچه اتفاق می‌افتد، خلاف آرمانی است که امام حسین(ع) برای آن قیام کرد. محتوای پیام آن حضرت، ارزش‌ها و اخلاق دینی است، ولی کاری که ما انجام می‌دهیم، غلبه ظاهر شریعت بر محتوای آن است که نتیجه‌اش، حاکمیت جریان و تفکر اشعری‌گری بر جامعه خواهد بود؛ تفکری که اسلام ضربه‌های فراوانی از آن دریافت کرده است. رویکرد ما به واقعه عاشورا باید همان نگاهی باشد که خود امام حسین(ع) به این جریان داشت. ایشان ابتدا در عرفات، دعای عرفه را خواند و سپس در کربلا به شهادت رسید. درواقع، مقدمه شهادت امام، راز و نیاز و نیایش بود و از سوی دیگر، خداوند را ناظر بر اعمال و رفتار انسان‌ها می‌دانست، ولی ما به‌عنوان عزادار حسینی چقدر به این موضوع توجه داریم؟ پشتوانه عاشورا، دعای عرفه و پشتوانه شهادت امام حسین(ع)، معنویت و عرفان ایشان بود، ولی ما از این‌ها فاصله گرفته و به ظواهر چسبیده‌ایم که با منطق حسینی ناسازگار است.

وی تصریح کرد: هر پدیده‌ای سیر تکاملی دارد تا به نتیجه برسد و تاریخ نیز همین‌گونه است و رو به کمال حرکت می‌کند. بنابراین، انسان امروز بسیار پیشرفته‌تر از گذشتگان است و هرچه پیش می‌رویم، به آرمان‌های حسینی نزدیک‌تر می‌شویم. فلسفه انتظار و آمدن منجی نیز از همین تکامل اجتماعی ناشی می‌شود، یعنی جامعه انسانی آن‌قدر رشد می‌کند که می‌تواند حکومت واحد جهانی سرشار از عدل و خوبی داشته باشد. لذا، اگر سیر حرکت جامعه به سوی کمال را بپذیریم، می‌توان گفت انسان امروز مفاهیم و ارزش‌های دینی را بیشتر از گذشتگان درک می‌کند و برای آنها حرمت قائل است. درواقع، پیشرفت‌هایی که جامعه مدرن به آنها دست یافته، به مبانی و اهداف دینی نزدیک‌تر و جامعه مدرن آنها را کشف و شناسایی کرده است.

محبوبه فرهنگ