فصلنامه معرفت اخلاقی در پله ۲۷
بیست و هفتمین شماره از فصلنامه علمی ـ ترویجی معرفت اخلاقی، به صاحب امتیازی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به زیور طبع آراسته شد.
به گزارش ایکنا، در این شماره از فصلنامه علمی ـ ترویجی معرفت اخلاقی مقالاتی با عناوین «اخلاق پژوهش با تأكید بر علوم انسانی اسلامی»، «مقایسه و نسبت‌سنجی فقه و اخلاق از منظر گزاره و هدف»، «معادباروی ضامن اصول و افعال اخلاقی»، «بررسی تعارضات اخلاقی محیط زیست در جنگ و راههای برون‌رفت از آن با رویكرد اسلامی»، «خوف و حزن ممدوح و مذموم مؤمنین در قرآن و نهج‌البلاغه»، «تكالیف والدین در قبال تربیت فرزند در اسلام و یهودیت» و «مقایسه سعادت فردی در آثار ابن‌سینا و رساله ظفرنامه» منتشر شده است.
اخلاق پژوهش با تأكید بر علوم انسانی اسلامی
نویسنده مقاله «اخلاق پژوهش با تأكید بر علوم انسانی اسلامی» در طلیعه نوشتار خود آورده است: پژوهش در حوزه علوم انسانی اسلامی در سال‌های اخیر با رشد فزاینده‌ای روبرو بوده است و موافقان و مخالفان آن با بهره‌گیری از تبیین‌های گونا‌گون در مقام اثبات مدعای خود برآمده‌اند. فارغ از هرگونه قضاوت درباره نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش‌های فراوانِ این حوزه فکری، توجه به اخلاق پژوهش به صورت عام و التزام به آن در تحقیقات علوم انسانی اسلامی به‌طور خاص اهمیت ویژه‌ای دارد. به نظر می‌رسد غفلت از این نکته، برخی دیدگاه‌ها به‌ویژه دیدگاه‌های مخالف علوم انسانی اسلامی را در تأمین واقع‌بینی و بی‌طرفی علمی با مشکل روبرو کرده است. نویسندگان مقاله پیش رو، با استفاده از روش تحلیلی ـ انتقادی به واکاوی اخلاق پژوهش در حوزه علوم انسانی اسلامی پرداخته، با برشمردن بایسته‌ها و نبایسته‌های اخلاقی این کنش انسانی به این نتیجه دست یافته‌اند که حق‌طلبی با انگیزه الهی، اصلِ اخلاقی محوری در این حوزه است.
مقایسه و نسبت‌سنجی فقه و اخلاق از منظر گزاره و هدف
در طلیعه نوشتار «مقایسه و نسبت‌سنجی فقه و اخلاق از منظر گزاره و هدف» می‌خوانیم: یکی از محورهای مهم فلسفه‌های ناظر به علوم اسلامی، به‌ویژه علم اخلاق و فقه، شناخت مؤلفه‌های معرفتی هر دو علم و نیز تعامل و تأثیر متقابل چنین رشته‌های علمی است. این دو علم، هرچند هر یک عهده‌دار ساحت خاصی هستند، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند که شایسته بررسی و تحلیل است. براین‌اساس، این پژوهش به بررسی و مقایسه مؤلفه‌های مهمی مانند شناخت گزاره (موضوع، محمول و مسئله) پرداخته است؛ امری که پرداختن به آن، قبل از ورود در هر علم و مباحث و دستیابی به مسائل آن، ضروری است. نگارنده با روش مقایسه‌ای و با بهره‌گیری از منابع مکتوب، به تحلیل و نسبت‌سنجی این مؤلفه‌ها پرداخته و شباهت‌ها و تفاوت‌ها و نیز نقاط قوت و ضعف هر یک از این دو دانش فقه و اخلاق را آشکار کرده است.
معادباروی ضامن اصول و افعال اخلاقی
نویسنده مقاله «معادباروی ضامن اصول و افعال اخلاقی» در طلیعه نوشتار خود آورده است: بی‌‌شک افعال اخلاقی نیازمند ضمانت عملی هستند. ضمانت یا بیرونی است؛ مانند نظارت‌ها و کنترل‌ها؛ یا درونی است؛ مانند باورها و اعتقادات. باور به معاد، از جمله مهم‌ترین باورهایی است که ضامن اجرای اصول و افعال اخلاقی است. هدف این تحقیق نشان دادن کیفیت ضمانت معادباوری با روش عقلی ـ نقلی است. تحقق عدالت در معاد، سوق‌دهنده‌ای قوی به سمت خوبی‌ها و اِعراض از بدی‌هاست. همچنین رسوایی اخروی و ایصال عذاب‌های اُخروی به فاعلِ امور قبیح، با توجه به حب انسان‌ها به ذات خود، عاملی بی‌نظیر در ترک زشتی‌هاست. همچنین اعتقاد به جهانی بی‌انتها و ابدی و مقایسۀ آن با دنیای فانی و زودگذر، ارزش را به جهان اخروی می‌دهد و دنیا و مافیها را در چشم باورمند به معاد کم‌ارزش، بلکه بی‌ارزش می‌کند. در نتیجه، خود را برای آن هزینه نمی‌کند. محبت به کمال مطلق و مواجهه با کامل مطلق در آخرت، عاملی بی‌همتا برای اعراض از بدی‌ها و موانع کمال است. چنین نتایجی که در سایۀ اعتقاد و باور به معاد حاصل می‌شود، ضمانت اجرای اخلاق خواهند بود.
خوف و حزن ممدوح و مذموم مؤمنین در قرآن و نهج‌البلاغه
در طلیعه نوشتار «خوف و حزن ممدوح و مذموم مؤمنین در قرآن و نهج‌البلاغه» آمده است: توصیه به خوف و حزن و پرهیز از آن، مقوله‌ای است که هم مورد توجه بزرگان اخلاق و عرفان قرار دارد و هم آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام به آن پرداخته‌اند. گاهی نداشتن خوف و حزن، لازمه زیست مؤمنانه تلقی شده و گاهی نیز خائف و محزون بودن، ویژگی منحصربه‌فرد متقین و لازمه مأوا گزیدن در جنات عدن شمرده شده است. این اختلاف، نه‌تنها در میان آیات قرآن به چشم می‌خورد، بلکه بین آیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام، به‌ویژه نهج‌البلاغه و در میان خود روایات نیز وجود دارد. ما در این مطالعه سعی داریم به شیوه توصیفی و البته تمرکز بر قرآن کریم و استخراج موارد خوف و حزن، تحلیل کنیم که چرا در برخی آیات، اتصاف به خوف و حزن امری ارزشی و توصیه‌ای است و در برخی دیگر، منهی‌عنه و مذموم. همچنین سعی داریم همین مقایسه را با نهج‌البلاغه و فرازهای نورانی آن انجام دهیم و اختلاف یا هماهنگی میان این دو دسته آیات و روایات را بررسی كنیم. بنابر مطالعات انجام شده، می‌توان چهار حالت برای خوف و حزن مؤمنین فرض کرد: خوف و حزن ممدوح در دنیا و آخرت؛ و خوف و حزن مذموم در دنیا و آخرت که با دقت در منابع معتبر قرآنی و روایی، از میان حالت‌های مفروض تنها خوف و حزن ممدوح در دنیا پذیرفتنی است.
انتهای پیام
