دوفصلنامه کتاب قیم در پله 25

به گزارش ایکنا، در این شماره از دوفصلنامه کتاب قیم، مقالاتی با عناوین «تبیین کنش‌های دوگانه‌نمای شخصیت‌های سالم قرآنی و مقایسه آن با کنش‌های ناشی از «نقاب» در روان‌شناسی»، «راهبردهای جهانی‌سازی اسلام با تأکید بر آیه 123 سوره برائت»، «نقدی بر معنای مشهور «کلاّ» در قرآن»، «مراد عینی آیات وعید بنی اسرائیل در سوره مبارکه اسراء از رهگذر قرآن، حدیث و تاریخ»، «گستره معنایی شکل و شاکله پژوهشی تطبیقی ـ ریشه شناختی»، «بررسی اِسناد حسنات و سیئات به خدا و انسان در آیات 78 و 79 سوره نساء در اندیشه ابن تیمیه و علامه طباطبایی»، «سواکاوی ساختار «وَدَّ» و «لَو» در قرآن و بررسی چگونگی ترجمه آن در ترجمه های فارسی قرآن»، «توصیف و تحلیل نظریات قرآنی نظیره زین‌الدین در مسئله حجاب»، «بومی‌سازی مبانی نظری تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف برای تحلیل متون حدیثی»، «بررسی سندی و دلالی روایت علو و ارزیابی استناد به آن در تعامل با غیرمسلمانان»،‌ «واکاوی کاستی‌های ساختاری بر اعتبار تهذیب الأحکام»، «اصول مدیریتی ابناء الرضا علیهم السلام در بحران حذف فیزیکی شیعیان»، «تأثیر تحولات مفهومی و ساختاری در ارزیابی روایات سبب نزول»، «بازتعریف مکتب اخباری‌گری»، «تأملی بر روایت «هَلْ مِنْ‌ ناصِرٍ‌ یَنْصُرُنی»؛ سیر شکل گیری، واکاوی معنا و لفظ»، «تحلیلی انتقادی بر روایت‌انگاره سر به محمل کوبیدن حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها)» و «سبک‌شناسی آوایی عبارات قصار نهج‌البلاغه» منشر شده است.

«تبیین کنش‌های دوگانه‌نمای شخصیت‌های سالم قرآنی و مقایسه آن با کنش‌های ناشی از «نقاب» در روان‌شناسی»

در چکیده مقاله «تبیین کنش‌های دوگانه‌نمای شخصیت‌های سالم قرآنی و مقایسه آن با کنش‌های ناشی از «نقاب» در روان‌شناسی»» آمده است: انبیاء و صالحان به عنوان مربیان معرفی شده در قرآن، گاه به ضرورت و با هدف تبیین معارف دینی یا آموزش نکات اخلاقی و تربیتی از بروز عقیده‌ حقیقی و شخصیت فردی خود، خودداری نموده‌‌ و نقشی متفاوت ارائه نموده‌اند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین کنش دوگانه‌نمای شخصیت‌های سالم قرآن کریم و مقایسه آن با مفهوم نقاب در روان‌شناسی است. روش پژوهش، تحلیل محتوای آیات قرآن کریم در مورد رفتارهای اجتماعی انبیای الهی با تأکید بر رفتارهای سه پیامبر الهی حضرت ابراهیم، حضرت موسی و حضرت یوسف(علیهم السلام) و برخی از افراد صالح است. در مرحله نخست، رفتارهایی که ظاهر عمل شخص با عقیده‌ باطنی او ناسازگار است شناسایی شده و در طبقات تبیینی دسته‌بندی شده است که عبارتند از تجاهل عارف، صحنه‌سازی، به در بگو دیوار بشنود، محاجه به زبان خصم، توریه، تعفّف از اظهار نیاز، رازپوشانی و صبر بر کراهت نسبت به دیگران. سپس، این رفتارهای به ظاهر دوگانه، با مفهوم پرسونا در روان‌شناسی مقایسه شده‌اند. نتیجه این‌که بین «رفتارهای دوگانه‌نمای انبیاء» و «رفتار حاکی از پرسونا» در ظاهر و تعریف ماهوی عمل شباهت وجود دارد و تفاوت‌ها در زمینۀ ماهیت، هدف، اثر، معیار انتفاع و شخص منتفع است. 

«راهبردهای جهانی‌سازی اسلام با تأکید بر آیه 123 سوره برائت»

نویسنده مقاله «راهبردهای جهانی‌سازی اسلام با تأکید بر آیه 123 سوره برائت» در طلیعه نوشتار خود آورده است: در نصوص اسلامی، سنت‌های زیادی برای ایجاد و استمرار نظامات اجتماعی ارائه شده که مهم‌ترین آن‌ها، اسلامی‌شدن جهان و پیروزی اندیشه و ارزش‌های ناب الهی بر هر نوع تفکر التقاطی، انحرافی و مادی است. آیه 123 سوره برائت، ایده بسیار عمیق و ارزشمندی را برای پیشروی مسلمانان به‌سوی جامعه جهانیِ اسلامی و دستیابی به آن بیان کرده که غالباً قرآن‌پژوهان نسبت به جوانب مختلف آن بی‌توجه بوده‌ و یا تفاسیر نادرستی از آن ارائه داده‌اند و در این میان، برخی نیز با دقت‌نظر، جوانب مختلف آن را بررسی و تحلیل نموده‌اند. پژوهش حاضر با روش تحلیل کیفی و توصیفیِ محتوا در ارزیابی داده‌ها، در صدد تبیین و واکاوی راهبردهای مختلف این آیه برای جهانی‌کردن اسلام برآمده است. برآیند این مقاله آن شد که ایده آیه 123 سوره برائت برای انتشار حداکثریِ اسلام این است که جامعه اسلامی بایستی با مقاومت در برابر دشمنان، ابتدا در عرصه فرهنگی خود را تقویت نموده، سپس در موقعیت مناسب و با رعایت مصالح  امت اسلامی، با حکومت‌های کافرِ معاندِ‌ِ هم‌مرز مبارزه کرده و در نهایت با «انعطاف‌ناپذیری»، هرگونه اثرپذیری فرهنگی از فرهنگ کفر را از خود دفع کند.

«نقدی بر معنای مشهور «کلاّ» در قرآن»

نویسنده مقاله «نقدی بر معنای مشهور «کلاّ» در قرآن» در چکیده مقاله خود آورده است: یکی از واژگان پربسامد در قرآن کریم، واژه «کلّا» است که 33 بار در 15 سوره آمده است. دیدگاه مشهور در تفسیر این واژه، به‌ویژه در دوره معاصر، این است که «کلّا» به معنای ردع و منع جمله قبل است، اما با وجود شهرت «کلّا» به حرف «ردع»، در تبیین معنای ردع در آیات قرآن، ابهام و اختلاف وجود دارد. «ردع» به معنای نفی شدید یا نهی و بازداشتن مخاطب است و متکلم با «کلّا» مخاطب را از تکرار کلام یا انجام کار باز می­دارد. این مقاله با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌­ای، به بررسی معنای مشهور ردع برای «کلّا» پرداخته و با تطبیق آن بر 9 آیه مشتمل بر «کلّا» صحت و سقم این معنا را ارزیابی کرده است. با بررسی آیات مشخص شد در همه آیات نه­‌گانه، بیش از یک معنا برای «کلّا» می­توان در نظر گرفت، به علاوه اینکه در آیاتی مانند 20 سوره قیامت و 23 سوره عبس و 9 سوره انفطار، ما قبل«کلّا» جز با تقدیر تکلف‌آمیز قابلیت ردع ندارد، در نتیجه محدود کردن معنای «کلّا» به ردع شایسته نیست.

«مراد عینی آیات وعید بنی اسرائیل در سوره مبارکه اسراء از رهگذر قرآن، حدیث و تاریخ»

در طلیعه نوشتار «مراد عینی آیات وعید بنی اسرائیل در سوره مبارکه اسراء از رهگذر قرآن، حدیث و تاریخ» آمده است: آیاتی از سوره مبارکه اسراء، از وعید الهی در خصوص دو افساد بنی‌اسرائیل و به‌تبع آن دو عقوبت ایشان سخن گفته‌اند. مقاله حاضر درصدد است به شیوه توصیفی تحلیلی و با استناد به دلایل و شواهد قرآنی، حدیثی و تاریخی، مصداق عینی این وعید را شناسایی نماید. به نظر می‌رسد افساد اول موعود، افساد کنونی یهود با تشکیل دولت اسرائیل بوده و عقوبت نخست، از سوی مجاهدان مسلمان که زمینه‌سازان ظهور حضرت قائم(عج) و منتسب به منطقه ایران‌اند، عینیت خواهد یافت. افساد دوم ایشان نیز ـ آخرین افساد شاخصشان ـ همان فتنه موعود دجال خواهد بود و عقوبت دوم توسط امام مهدی(عج) و حضرت عیسی(ع) تحقق خواهد یافت که طبق شواهدی این رخداد در آستانه قیامت خواهد بود. همچنین، بنا به شواهدی منافقانِ دشمن اهل‌بیت(ع) نیز در هر دو افسادِ بنی‌اسرائیل مدخلیت خواهند داشت.

«گستره معنایی شکل و شاکله پژوهشی تطبیقی ـ ریشه شناختی»

در چکیده مقاله «گستره معنایی شکل و شاکله پژوهشی تطبیقی ـ ریشه شناختی» می‌خوانیم: آیه 84 سوره اسراء کلیدی‌ترین اساس کنش‌های آدمی را در کلمه «شاکله» جمع نموده است. از ریشه «ش ک ل» تنها دو واژه «شکل» و «شاکله» در قرآن کریم آمده و معنای «شاکله»نزد مفسران و لغویان، محل اختلاف ‌نظر بیشتری بوده است. برخی آن را کاربردی استعاری یا مجاز می‌دانند.تلاش لغویان برای دستیابی به یک معنای جامع برای ریشه «ش ک ل» موفقیت‌­آمیز نبوده و برگزیدن «شباهت» به عنوان معنای محوری در ریشه عربی آن از سوی لغت­‌شناسان چندان دقیق نیست. مقاله حاضر درصدد است با بهره­ گیری از روش معناشناسی تاریخی با تکیه بر مطالعات ریشه‌شناختی به بیان مؤلفه‌های معنایی ریشه «ش ک ل» در زبان‌های نیای عربی و چگونگی پیوند این مؤلفه‌ها با مفهوم شاکله در زبان عربی بپردازد. در پرتو این روش نخست راهیابی مؤلفه‌های معنایی مربوط به درون و برون در ریشه «ش ک ل» از زبان‌های نیا به زبان عربی و نیز چگونگی تأثیرگذاری آن بر معنای شاکله نشان داده شده است.