غایبان بزرگ بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن

به گزارش ایکنا، بیست‌و‌نهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم از روز بیست‌وهفتم فروردین ماه آغاز شده و تا نهم اردیبهشت ماه از ساعت 17 تا 24 در محل مصلای بزرگ امام خمینی(ره) پذیرای علاقه‌مندان به کلام وحی خواهد بود.

این رویداد بین‌المللی تنها گذرگاه ارائه دستاوردها و معرفی فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و مردمی است، از این رو حضور دستگاه‌های فعال در حوزه قرآن در این نمایشگاه همواره اهمیت خاص خود را داشته و این اهمیت به ویژه در سال‌های اخیر، در حالی شکل مضاعفی پیدا کرده که رسانه‌های عمومی و تخصصی (به خصوص در دوره اخیر) با تمرکز بیشتری بر روی معرفی دستاوردهای ارائه شده در آن اقدام کرده‌اند.

حضور رسانه‌های به خصوص عمومی در نمایشگاه قرآن که اتفاقاً در بیست و نهمین دوره تحول بسیار بزرگی نسبت به ادوار دیگر پیدا کرده و باید بدون هیچ اما و اگری آن را نقطه قوت این دوره دانست، فرصت بی‌نظیری در اختیار فعالان عرصه قرآنی قرار داده تا به معرفی فعالیت‌های قرآنی به عموم مردم بپردازند و از این رهگذر گامی هرچند کوچک در بسط فرهنگ قرآنی در جامعه و رسوب آن در اعماق اجتماع، برداشته باشند.

با وجود اینکه در ماه مبارک رمضان علاوه بر نمایشگاه بین‌المللی قرآن در تهران، در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف نیز چنین نمایشگاهی در ابعاد کوچکتر دایر می‌شود اما تمرکز یافتن رسانه‌ها و انعکاس خبری نمایشگاه در مرکز کشور، باعث شده تا نگاه تمامی فعالان قرآنی از گوشه گوشه کشور تنها به نمایشگاه تهران باشد و امیدی به حضور چند روزه در آن را داشته باشند؛ استقرار نمایشگاه قرآن در شهر تهران و برپایی آن در موقعیت زمانی ماه مبارک رمضان، فرصت حضور استان‌ها در این نمایشگاه را محدود کرده و حسرت بسیاری بر دل فعالان قرآنی استان‌ها قرار داده است. با وجود این حسرت در بین فعالان قرآنی استان‌های مختلف، اما هستند دستگاه‌ها و نهادهایی که به راحتی فرصت به دست آمده را نادیده می‌گیرند.

از همین روست که در هر دوره از نمایشگاه قرآن معمولاً شاهد غیبت چندین دستگاه که مأموریت تخصصی در حوزه قرآن دارند هستیم، دوره بیست‌ونهم نمایشگاه بین‌المللی قرآن نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. در ادامه تنها به معرفی بخش‌هایی که ترجیح داده‌اند در نمایشگاه 1401 که اولین نمایشگاه حضوری بعد از دوران کورناست، حضور نداشته باشند، پرداخته‌ایم. دلایل این عدم حضور در گزارش‌های آینده از مسئولان دستگاه‌ها و نیز مدیران نمایشگاه مورد پرسش قرار خواهد گرفت.

سازمان دارالقرآن 

با وجود اینکه نام سازمان تبلیغات اسلامی در بین فهرست دستگاه‌های حاضر در نمایشگاه قرآن که از سوی روابط عمومی و سایت نمایشگاه معرفی شده است، دیده می‌شود اما اثری از سازمان دارالقرآن الکریم که تخصصی‌ترین دستگاه قرآنی کشور به شمار می‌رود و زیر مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی نیز هست، به چشم نمی‌آید.

این سازمان سابقه عدم حضور در نمایشگاه قرآن را در ادوار مختلف داشته که دوره بیست و پنجم در سال 1396 از جمله این ادوار است. این سازمان هرگاه در نمایشگاه حضور یافته دو مسئولیت را بر عهده داشته است؛ اول مسئولیت برگزاری محافل انس با قرآن و کرسی‌های تلاوت اذانگاهی و در ادامه تعویض قرآن‌های فرسوده بوده است. دو بخشی که اتفاقاً جزء بخش‌های پرمخاطب نمایشگاه در هر دوره نیز بوده است.

سازمان دارالقرآن که خود را متولی اصلی آموزش تخصصی قرآن کریم در کشور می‌داند، علاوه بر دو بخش مورد اشاره می‌توانست در مورد آموزش‌های تخصصی قرآن نیز حضور پررنگی در نمایشگاه بیست و نهم داشته باشد. با این تعاریف می‌توان این سازمان را بزرگ‌ترین غایب نمایشگاه بین‌المللی قرآن در سال 1401 بدانیم.

شورای توسعه فرهنگ قرآنی

یکی دیگر از غایبان نمایشگاه بیست و نهم را باید شورای توسعه فرهنگ قرآنی بدانیم؛ شورایی که چند سالی می‌شود جای خالی آن در نمایشگاه احساس می‌شود. با وجود اینکه در مورد این عدم حضورها از مسئولان دستگاه‌ها سؤال خواهد شد اما به نظر می‌رسد بخشی از عدم حضور شورای توسعه فرهنگ قرآنی در نمایشگاه بیست و نهم به حجم بالای فعالیت‌های این شورا و محدود بودن نیروی انسانی مستقر در دبیرخانه آن مرتبط باشد.

دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی در حالی در نمایشگاه بیست و نهم حضور نیافته است که چند روز قبل از آغاز به کار نمایشگاه قرآن، چنین رویدادی را در وسعت و حجم کوچکی با عنوان «جلوه منشور» در یکی از سالن‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی دایر کرده بود. این نمایشگاه اختصاص به نمایش مهمترین منشورات یک دهه اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی از طریق شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های آن داشت.

رادیو قرآن و شبکه قرآن

با وجود اینکه صدا و سیما امسال اهتمام بسیار بیشتری نسبت به ادوار گذشته برای انعکاس نمایشگاه بین المللی قرآن کریم به خرج داده و ساعاتی از ایام روز نیست که تبلیغی از نمایشگاه بین‌المللی قرآن در شبکه‌های مختلف صدا و سیما پخش نشود اما غیبت بخش‌های تخصصی رسانه ملی در نمایشگاه قرآن کاملاً مشهود است.

رادیو قرآن و شبکه قرآن، بخش تخصصی سازمان صدا و سیما در حوزه قرآن کریم هستند که در تمامی شوراهای سیاستگذاری در حوزه قرآن نیز عضویت دارند. این دو رسانه تخصصی در ادوار گذشته نمایشگاه قرآن که به صورت حضوری برگزار می‌شد حضور پررنگی داشته و استودیوهایی را برای پخش برنامه از محل برگزاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن تدارک دیده بودند. در دوره بیست و نهم اما هیچ خبری از استودیوهای اختصاصی شبکه قرآن و رادیو قرآن نیست.

در کنار این نهادها و دستگاه‌ها باید به غیبت برخی مؤسسات مطرح، شناخته شده و فعال در کشور که در نمایشگاه امسال حضور نیافته‌اند نیز اشاره کرد. در واقع بخش مؤسسات این دوره از نمایشگاه با حضور تعداد کمی از صدها موسسه قرآنی فعال در گوشه و کنار کشور دایر شده است.   

با وجود اینکه بخش‌های غایب در نمایشگاه قرآن موارد اشاره شده موارد ذکر شده در بالا بوده است اما برخی نهادها و دستگاه‌ها نیز هستند که اگرچه اسماً در این رویداد بین‌المللی حضور دارند اما با کمترین توان ممکن خود را به نمایشگاه رسانده‌اند که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است.

بخش دانشگاهی نمایشگاه قرآن یکی دیگر از بخش‌های نمایشگاه قرآن است که اگرچه اغلب دستگاه‌های دانشگاهی در آن حضور یافته‌اند اما حضور تنها چند دانشگاه بیشتر به چشم آمده و سایر دستگاه‌های دانشگاهی یا حضور فیزیکی ندارند یا تمام فعالیت‌های خود را در قالب یک میز در نمایشگاه قرآن ارائه داده‌اند.

دارالقرآن سازمان بسیج مستضعفین که بعد از سخنان مقام معظم رهبری در طلیعه ماه مبارک رمضان در جمع فعالان قرآنی از تلاش برای راه اندازی 30 هزار پایگاه قرآنی در مساجد خبر داده بود، در این دوره از نمایشگاه تنها در حد یک غرفه جمع و جور در بخش مؤسسات ظاهر شده است.

این نهاد که همواره خود را در ردیف اول حرکت در مسیر تحقق منویات مقام معظم رهبری می‌داند، در حالی در نمایشگاه بیست و نهم حضور نیافته که برنامه‌های تخصصی و عمومی متعددی را طراحی کرده و می‌توانست با معرفی این برنامه‌ها در نمایشگاه قرآن اقدامات موثری برای جذب مخاطب برای حضور در این برنامه‌ها انجام دهد.

در پایان این گزارش و برای اطلاع از این موضوع که چه دستگاه‌هایی امکان حضور در نمایشگاه بیست و نهم را داشته‌اند، بد نیست نگاهی به کتاب قرآنی سال 1399 داشته باشیم. دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی طی سال های اخیر اقدام ارزشمند تدوین کتاب سال قرآنی را اجرایی کرده است که بر اساس کتاب قرآن سال 1399،  14 دستگاه از بین دستگاه‌های کشور به صورت تخصصی فعالیت قرآنی انجام می‌دهند، به این معنا که اجرای فعالیت‌های قرآنی جزئی از مأموریت‌های اصلی آن دستگاه است. این یعنی 14 دستگاه مذکور می‌توانستند در نمایشگاه قرآن حضور داشته باشند و به ارائه دستاوردهای قرآنی خود بپردازند.

این دستگاه عبارتند از؛ «جهاد دانشگاهی»، «دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم»، «دفتر مقام معظم رهبری»، «سازمان اوقاف و امور خیریه»، «سازمان تبلیغات اسلامی»، «سازمان صدا و سیما»، «سازمان فرهنگ و ارتباطات»، «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، «مرکز مدیریت حوزه های علمیه»، «نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها»، «آموزش و پرورش»، «وزارت بهداشت»، «وزارت علوم» و «وزارت ارشاد».

بدون شک دستگاه‌های قرآنی دیگری نیز هستند که در عین اجرای برنامه‌های قرآنی حتی به صورت تخصصی، اما در نمایشگاه قرآن حضور نیافته‌اند؛ دستگاه‌هایی که زمان توزیع بودجه قرآنی – هرچند به میزان ناچیز – در صف اول مطالبه‌گری هستند و از محل این بودجه ارتزاق می‌کنند اما در زمان نمایش دستاوردها میدان را خالی از هر ابراز وجودی می‌کنند. انتظار می‌رود چنین دستگاه‌هایی با حضور در نمایشگاه قرآن علاوه بر معرفی دستاوردهای خود در طول یک سال اخیر، به ارائه گزارش از هزینه‌کرد این بودجه‌ها و معرفی اقداماتی که برای توسعه فرهنگ قرآنی در این یک سال انجام داده‌اند، بپردازند.