چگونه دشمنی را به دوستی تبدیل کنیم؟
خشم از جمله رایج‌ترین عواطف انسانی و منشأ بسیاری از دشمنی‌ها و پیامدهای ناخوشایند اجتماعی است. دشمنی‌ها را می‌توان کم کرد، اما تبدیل دشمن به دوستی گرم و صمیمی از آن کارهای ظاهرا محالی است که از فقط با معجزه کلام الهی میسر می‌شود.
به گزارش ایکنا، در سوره فُصِلَت آیه‌ای شگفت‌انگیز وجود دارد که فرآیندی از تبدیل دشمنی‌ها به دوستی گرم و صمیمی را تصویر می‌کند: «وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَكَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ؛ و نیكى با بدى یكسان نیست؛ (بدى دیگران را) با شیوه‌ى بهتر (كه نیكى است) دفع كن، كه این هنگام آن كس كه میان تو و او دشمنى است همچون دوست گرم مى‌شود (و عداوتش نسبت به تو تمام مى‌شود)»(فصلت، 34). پیش از اینکه بدانیم این اتفاق شگفت چگونه تحقق می‌یابد باید بدانیم منظور از دشمنی در این آیه چیست. دشمنی‌ها انواع مختلفی دارند. گاهی از روی نادانی، گاه به دلیل حسادت و گاهی به دلیل وجود شک و تردید و بدبینی است. این خصلت‌ها مربوط به افرادی است که دشمنی آنها از روی کفر و كارشكنى و هَجو نیست و با رفتارهای بسیار مخرب، تلاش برای از بین بردن بی ملاحظه حق تا مرز نابودی آن نیست، بلکه دلایل عاطفی دارد.
این افراد که قابلیت تبدیل دشمنی آنها به دوستی وجود دارد، محور دستورات این آیه شریفه قرار گرفته است. این آیه سفارش مى‌كند كه بدى‌ها را با خوبى پاسخ بده و اهل انتقام نباش؛ همان گونه كه در دعاى مكارم الاخلاق، امام زین العابدین(ع) از خداوند مى‌خواهد كه به او توفیق دهد كه در برابر غیبت مردم از او، نیكى مردم را بگوید و از بدى آنان بگذرد و هر كس با او قطع رابطه كرد با او معاشرت كند. بارها در سیره پیامبر اكرم و اهل بیت آن حضرت، نمونه‌هایى از این برخوردها را مى‌خوانیم كه سرسخت‌ترین مخالفان را به طرفدار آنان تبدیل كرده است.
اما طبق آیات قبلی و بعدی ویژگی‌هایی باید در ما ایجاد شود که بتوانیم این چرخش شگفت‌انگیز را در دشمنان خود رقم بزنیم:
1. پاسخ بدی را با نیکی بدهیم (آیه 34)
2. نسبت به انسان‌های پیرامون خیرخواهی کنیم و بدانیم که خداوند بهشت را برای همه ما آفریده، به شرط آنکه ما بخواهیم و انتخاب کنیم که به آن وارد شویم. (آیه 31)
3. سخن نیکوی ما این است که خداوند بخشنده گناهان و مهربان است (آیه 32)
4. دعوت ما به سوی خداوند، بهترین هدف را بیان می‌کند (آیه 33) و باید با بهترین شیوه انجام شود (آیه 34)
5. چنین معجزه‌ای با نفوذ کلام و رفتار نیکو رخ می‌دهد و این موارد جز با صبوری و خویشتنداری امکان‌پذیر نیست (آیه 35)
مروری کنیم بر این آیات (31 تا 35 سوره فصلت) که چنین تصویر زیبایی را در پیش روی ما ترسیم کرده است:
نَحْنُ أَوْلِیَاؤُكُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَفِی الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِیهَا مَا تَدَّعُونَ * نُزُلًا مِنْ غَفُورٍ رَحِیمٍ * وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ * وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَكَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ * وَمَا یُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِینَ صَبَرُوا وَمَا یُلَقَّاهَا إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِیمٍ: ما یاران و مددكاران شما در زندگی دنیا و در آخرت هستیم و برای شما هر چه بخواهید در بهشت فراهم است و هر چه طلب كنید به شما داده می‌شود. (۳۱) اینها به عنوان پذیرایی از سوی خداوند غفور و رحیم است. (۳۲) گفتار چه كسی بهتر است از آنكس كه دعوت به سوی خدا میكند و عمل صالح انجام می‌دهد و میگوید: من از مسلمین هستم. (۳۳) هرگز نیكی و بدی یكسان نیست، بدی را با نیكی دفع كن، تا دشمنان سرسخت همچون دوستان گرم و صمیمی شوند! (۳۴) اما به این مرحله جز كسانی كه دارای صبر و استقامت هستند نمیرسند، و جز كسانی كه بهره عظیمی از ایمان و تقوا دارند به آن نائل نمی‌شوند. (۳۵)»
حسین اله‌وردی
