منابع معرفتی مفاتیح‌الحیات و مفاتیح‌الجنان مشترک است
گروه ادب: رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء گفت: آیت‌الله جوادی‌آملی بارها فرموده‌اند که «مفاتیح الجنان» نیاز به جلد دوم دارد و «مفاتیح‌الحیات» با توجه به منابع مشترک معرفتی در واقع تکمیل‌کننده آن است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی واعظ جوادی، رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره کتاب «مفاتیح‌الحیات» گفت: این کتاب دارای ویژگی‌هایی است که مهمترین آنها آمیختگی زندگی با بندگی است؛ یعنی بعضی‌ها زندگی می‌کنند ولیکن روح زندگی و جان و نفس آنها با حقیقت بندگی و نسبت آن با خدا تأمین و برقرار نمی‌شود. زندگی در بخشی از حیات آنها معنا دارد و بندگی در بخش دیگری.
وی افزود: رسالت «مفاتیح‌الحیات» این است که حقیقت زندگی را از جایگاه بندگی تأمین کند؛ یعنی زندگی به مثابه جسم و بندگی به مثابه روح. در این کتاب بیان شده که هیچ انسانی در هیچ یک از مقاطع زندگی خود نمی‌تواند به‌گونه‌ای زندگی کند که ارتباطش با خدا قطع باشد، بلکه در هر شأنی از شئون علمی و عملی که باشد، رابطه‌اش با خداوند عالم می‌تواند برقرار باشد و چون انسان‌ها احساس می‌کنند که همواره در محضر خداوند هستند و خداوند شاهد و ناظر است، می‌خواهند در جزء جزء زندگی خود رابطه خود را با خدای خود تأمین کنند.
رسالت «مفاتیح‌الحیات» آمیختن زندگی با بندگی است
حجت‌الاسلام واعظ جوادی ادامه داد: اینکه انسان بخشی از دوران حیاتش را زندگی و بخشی را بندگی کند، این حیات واقعی نخواهد بود و آنچه رسالت این کتاب است، آمیختن این دو با هم است و از سوی دیگر تشنگی که در جامعه وجود دارد، سبب شده این اثر در چاپ‌های متعددی منتشر شود.
وی در ادامه گفت: انسان‌ها با توجه به جریان حاکم حس‌گرایی، لذت‌جویی و کامیابی نباید از حقیقت نفس خود غافل شوند؛ چرا که این کتاب مسیری برای بازیابی خود است و سبب می‌شود انسان در راه راستین قرار گیرد و از مادی‌گرایی، حس‌گرایی و لذت‌گرایی مادی به سمت لذت‌گرایی نفسانی، روحانی و اخلاقی گرایش پیدا کند و آنها را اصیل بداند. هر چند لذت‌گرایی مادی و حسی به نوبه خود و در حد خودش قابل قبول است.
هیچ خانواده‌ای از «مفاتیح‌الحیات» مستغنی نیست
حجت‌الاسلام واعظ جوادی بیان کرد: آنچه سبب شده جامعه اسلامی، اعتقادی و دینی ما به سوی این کتاب روی آورند و افراد جامعه ـ از جمع نخبگان و عموم مردم ـ این کتاب را تبلیغ کرده‌اند، این است که هیچ خانواده‌ای نیست که از این کتاب مستغنی باشد و احساس می‌کنند که با این کتاب به زندگی خود روح و معنا بخشیده‌اند.
وی با بیان اینکه با این کتاب از زندگی می‌توان لذت معنوی بیشتری برد، تصریح کرد: از امتیازات ظاهری این کتاب می‌توان به نثر روان آن اشاره کرد، همچنین این اثر از منابع اصیل کتاب و سنت بهره گرفته و ترجمه روانی دارد، گذشته از این که مؤلف این کتاب فقیه و حکیم بوده و جامعه وی را شناخته و وی نیز جامعه را می‌شناسد، همه سهم مهم و تعیین‌کننده‌ای در توجه و استقبال از این کتاب داشته است و امیدوارم که راه وسیع‌تری برای جای گرفتن آن در جهات مختلف جامعه فراهم شود.
مردم این کتاب را یک نیاز فرهنگی، دینی و معنوی می‌دانند
فرزند آیت‌الله جوادی آملی در پاسخ به اینکه مخاطبان این کتاب از چه گروه‌هایی هستند، گفت: به صورت خاص نظرسنجی در این مورد انجام نشده، اما اظهارات مردم این است که این کتاب را یک نیاز فرهنگی، دینی و معنوی می‌دانند و معتقدند که اگر ما در بخشی از دوران زندگی‌مان اعمال عبادی انجام می‌دهیم، بخش دیگر را با روح بندگی تأمین کنیم.
وی درباره اینکه برخی معتقدند کتاب «مفاتیح‌الحیات» جلد دوم «مفاتیح‌الجنان» است، اظهار کرد: حضرت آیت‌الله جوادی‌آملی نیز بارها می‌فرمودند که کتاب «مفاتیح الجنان» نیاز به جلد دومی دارد که این جلد دوم تکمیل‌کننده جلد اول است و استدلالشان این است که همه آنچه را که ائمه اطهار(ع) در حوزه بندگی فرمودند، در آن کتاب جمع‌آوری نشده است. «مفاتیح‌الحیات» نیز منبعی غیر از کتاب و سنت ندارد و منابع معرفتی هر دو کتاب یکسان است و این یک نکته قابل توجه در این باره است.
حجت‌الاسلام واعظ جوادی با اشاره به عقلانیتی که در کتاب «مفاتیح‌الحیات» به کار رفته است، افزود: یکی از ویژگی‌های این کتاب عقلانیتی است که در این کتاب از سوی حضرت استاد به این اثر دمیده شده است، این کتاب جهت‌دار و هدف‌دار است و با آموزه‌های دینی هماهنگ شده و تعارض، تضاد و تقابلی بین این آموزه‌ها وجود ندارد و با تحلیلی که آیت‌الله جوادی‌آملی از این گونه مسائل دارند، به گونه‌ای به نظم و ترتیب و نظام علمی درآمده که کمتر موردی مشاهده می‌شود که تعارضات و تقابل‌های علمی در آن وجود داشته باشد و این ویژگی‌های ممتازی است که در این کتاب آمده است.
بهره‌گیری از منابع اصیل کتاب و سنت و عقلانیت دینی
وی یادآور شد: این اثر هم از ناحیه منابع اصیل یعنی کتاب و سنت و هم عقلانیت دینی غنی است و از سوی دیگر نیاز حقیقی و اصیل جامعه ما که می‌خواهند رابطه خودشان را با خدای عالم در همه حالات مستحکم کنند، تأمین می‌کند. مجموعه آنچه در این کتاب دیده شده است، به طور قطع اگر بخش‌های دیگر جامعه نیز متوجه این امتیازات شوند، قطعاً از این کتاب استفاده خواهند کرد.
حجت‌الاسلام واعظ جوادی در پاسخ به اینکه آیا استاد در تمام مراحل تدوین محتوای کتاب، خودشان دخیل بوده‌اند، بیان کرد: در مقدمه این کتاب این مطلب آمده که طراحی و ایده کتاب و جهت دادن آن مربوط به آیت‌الله جوادی‌آملی است؛ البته محققان و پژوهشگران بنیاد وحیانی اسراء نیز در جمع‌آوری آیات و روایات و نظم و نسق بخشیدن به آن نقش جدی داشتند، اما آنچه محتوا و روح این کتاب را تأمین می‌کرد، ایده و طرح این کتاب و توجیه محققان و پژوهشگران در مراحل تحقیق بود و ایشان در نهایت این کتاب را از ابتدا تا انتها مورد بازنگری قرار دادند و نکات تکمیلی و اصلاحی را با قلم خود آوردند و این کتاب کاملاً با حضور علمی ایشان تأمین شده است و من نیز در حاشیه این کار نقش داشتم.
کتاب خوب؛ کتابی مقبول و معقول
رئیس بنیاد بین‌المللی وحیانی اسراء در پاسخ به این سؤال که برای دیده شدن یک کتاب خوب چه باید کرد، افزود: کتاب خوب کتابی است که هم عقل بپذیرد و هم قلب بپسندد و به گفته آیت‌الله جوادی‌آملی هم مقبول و معقول باشد؛ کتابی که با برهان و استدلال و استناد قوی به یک بیان اصیل قرآنی و روایی همراه بوده و هدفمند باشد و به مشکلی بپردازد، قطعاً دیده می‌شود و مورد توجه قرار خواهد گرفت، اما کتابی که باری به هر جهت باشد و مطلبی را بگوید و هدفی در آن نباشد و برهان و استدلالی در آن وجود نداشته باشد، طبیعی است که مورد استقبال واقع نمی‌شود، البته ممکن است زمانی که کسی این کتاب را نمی‌شناسد، آن را بخواند، اما اگر جریانی در کتاب وجود نداشته باشد، دیگر مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
وی با بیان اینکه جامعه تا زمانی که به حیات معقول راه پیدا نکند، نمی‌تواند از بهره‌های الهی برخوردار باشد، گفت: ما باید ظرفیت جامعه را به لحاظ عقلانیتی که در آن جامعه است بالا ببریم؛ چرا که جامعه تا زمانی که از زندگی حسی و مادی نجات نیابد و از رقابت‌های نادرست مادی بیرون نیاید، نمی‌تواند به معنویت و عقلانیت دینی راه یابد و رسالت این گونه کتاب‌ها ایجاد حیات معقول است.
