خلأ ارتباطی؛ عامل اصلی سردرگمی در دنیای ارتباطات
گروه فضای مجازی: سردرگمی و بلاتکلیفی در دنیای کنونی ارتباطات یکی از معضلات و مشکلاتی است که افراد به واسطه ورود تکنولوژی و ابزارهای ارتباطی با آن مواجه هستند که البته راهکارهای علمی می‌تواند تا اندازه‌ای کاربران را از این بلاتکلیفی نجات دهد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، ظهور رسانه‌های نوین و متعاقب آن شبکه‌های اجتماعی سبب ایجاد تحولاتی در ارتباطات میان فردی شده تا جایی که افراد در میان این ارتباطات معاصر سردرگم هستند و دقیقا نمی‌دانند این نوع ارتباطات از نوع مجازی باید تا کجا پیش رود و در چه حدی باشد. گاهی ناآگاهی در این نوع از ارتباطات مجازی میان افراد آسیب‌هایی را به همراه داشته است. بلاتکلیفی و سردرگمی افراد در این نوع از ارتباطات همواره چالشی در میان افراد در عصرحاضر بوده است.
در بسیاری از موارد فاصله واقعی ما با دوستمان کمتر از چند سانتی‌متر است اما در دنیایی با فاصله صدها هزار کیلومتر با یکدیگر صحبت می‌کنیم اجازه می‌دهیم کدهای صفر و یک پیام ما را به هم برساند نه صوت و لحنمان! و یا گاهی با فردی که هیچ ارتباطی به زندگی حقیقی ما ندارد به قدری در این دنیای مجازی ارتباط برقرار می‌کنیم که نقش همدم مجازی را بازی می‌کند!
نبود فرهنگ مناسب، مشکلات ارتباطی را ایجاد کرده است
رضا کیمیایی، کارشناس ارتباطات، معتقد است که ارتباطات سنتی هنوز هم در دنیای کنونی کاربرد دارد اما آنچه که به واسطه فناوری اطلاعات و ارتباطات شاهد هستیم این بوده که مردم سریع‌ترین و راحت‌ترین نوع ارتباطات یعنی ارتباطات مجازی و حتی ارتباطات پیامکی را انتخاب می‌کنند و این تغییر جایگاه ارتباطات سنتی به ارتباطات مجازی نشان از بین رفتن ارتباطات سنتی نیست. مردم به دلیل مدرن شدن ارتباطات، دیگر از ارتباطات سنتی استفاده نمی‌کنند نه آنکه شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی سبب از بین رفتن ارتباطات شود.
این کارشناس ارتباطات تصریح کرد: پیش از ورود تکنولوژی به کشور باید فرهنگش وارد شود. ما امروزه همه ابزارهای جدید ارتباطات جمعی را در اختیار داریم اما متأسفانه فرهنگ استفاده از آن را نمی‌دانیم. نمی‌توان همه چیز را تقصیر ارتباطات و تکنولوژی دانست بلکه مشکل اصلی در ارتباطات کنونی نبود فرهنگ مناسب در استفاده از ابزارهای ارتباطی است.
وی بیان کرد: در همه کشورهای دنیا به ویژه کشورهای جهان اول به خوبی طرز استفاده از تکنولوژی را می‌دانند یعنی هیچ نقطه‌ای از دنیا را نمی‌توانیم شاهد باشیم که از اینستاگرام ابزاری برای فروش لباس و محصولات و از تلگرام برای انتشار فیلم‌های غیراخلاقی استفاده شود. تلگرام یکی از ابزارهایی است که بیشترین اعضای آن را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهد و این آمار نشان از خلأ ارتباطی و گفتگو در فضای آزاد است که مردم به چنین ابزارها و تکنولوژی‌هایی روی می‌آورند.
کیمیایی اظهار کرد: جریان آزاد ارتباطات و اطلاعات در کشورمان ساری و جاری نیست، به همین دلیل از فضای مجازی در ارتباطات به شکل‌های نامناسب استفاده می‌شود. نمی‌توان همه مشکلات ارتباطی را در ابزارها و تکنولوژی‌ها بدانیم بلکه باید مروری بر فرهنگ استفاده از آن را داشته باشیم که نبود فرهنگ سبب چنین مشکلاتی در ارتباطات میان فردی شده است.
وی یادآور شد: مقام معظم رهبری در فرمایشات اخیرشان به این موضوع تأکید داشتند مبنی بر اینکه فضای مجازی موضوعی نیست که آن را جدی نگیریم و به آن توجه نکنیم و حتی ایشان خودشان در بخش‌های مختلف فضای مجازی فعالیت‌هایی دارند؛ بنابراین نمی‌توان گفت ارتباطات بد است و یا فضای مجازی، فضای نامناسبی است بلکه باید فرهنگ استفاده از آن در جامعه فرهنگسازی شود.
عطش اطلاعاتی
کیمیایی اظهار کرد: زمانی که جریان آزاد اطلاعاتی نداریم؛ وسایل ارتباط
جمعی جدید و فضای مجازی وسیله‌ای برای انتشار اخبار و اطلاعاتی خارج از سیستم کشور می‌شود و در نهایت می‌گوییم که این ابزارها اشکال دارد. سازمان‌های متولی فرهنگی اعم از بخش دولتی و خصوصی باید به واسطه برنامه‌ریزی مناسب فرهنگ استفاده از وسایل ارتباطی را برای مردم جامعه تبیین کنند و اگر این اتفاق رخ دهد قطعا خلأ ارتباطی از بین خواهد رفت. تا زمانی که رسانه ملی ما به عنوان قوی‌ترین
رسانه کشور اطلاعات را طبقه‌بندی می‌کند و با توجه به سیاست و خط مشی خود که
قابل احترام است، اخبار را منتشر می‌کنند، به نوعی عطش اطلاعاتی برای مردم به وجود می‌آورد و
برخی افراد که می‌خواهند به برخی از اطلاعات دسترسی داشته باشند به چنین وسایل ارتباطی روی می‌آورند.
این کارشناس ارتباطات تصریح کرد: تا زمانی که نیاز وجود دارد، برای آن نیاز باید محتوایی تولید شود در غیر این صورت دشمنان روی نقاط حساس جامعه و روی لایه زیرین دست می گذارند و به واسطه آن نیازهایی که در لایه های رویی جامعه برآورده نمی‌شود، مخاطبان را جذب می‌کنند و در نهایت هدف آنها پاسخ به نیاز مخاطبان نیست بلکه محلی برای درآمدزایی در راستای تبلیغات‌شان است.
سوءاستفاده در ابزارها به ضد ابزار تبدیل می‌شود
حجت‌الاسلام علیرضا سبحانی‌نسب، کارشناس فضای
مجازی، با اشاره به این موضوع که انسان اجتماعی آفریده شده است، گفت: بنیان زندگی
ادمی بر روی روابط و معاشرت نهادینه شده است و بخشی از آدم‌ها برای گذران زندگی و برطرف کردن
نیازهای اقتصادی و بخشی دیگر برای تأمین نیازهای روحی و روانی به ارتباط با یکدیگر می‌پردازند.
وی افزود: گاهی به دلیل سوءاستفاده برخی افراد یا غفلت، این ابزارهای ارتباطی به ضد خود ابزارها تبدیل شده‌اند، یعنی این ارتباطات که باید نیاز بشر را تقویت کند و او را به درجه‌ای از شادی و هیجان برساند، نه تنها نیازش برآورده نمی‌شود بلکه دچار انزوا و تنهایی می‌شود.
این کارشناس فضای مجازی تصریح کرد: اگر مروری بر ابزارها داشته باشیم، متوجه می‌شویم که این ابزارها فرصت‌ها و تهدیداتی را ایجاد می‌کنند اما این خود آدمیان هستند که از تهدیدهای آن بیش از فرصت‌هایی بهره‌مند می‌شوند و به سمت بازدهی ضررزا سوق می‌یابند تا بازدهی منفعت زا.
وی بیان کرد: شبکه‌های اجتماعی یکی از بهترین ابزارها برای یادگیری است ولیکن مدیریت زمان، مدیریت روابط هر انسانی می‌تواند از این ابزارها هم برای ارتباط با دیگران و هم برای آموزش از این کانال‌ها استفاده کند و هم آنکه به موقع از آنها دوری گزیند و ابزارها را کنار بگذارد تا از آسیب‌هایش در امان باشد. متأسفانه جامعه کنونی ما در حقیقت شیفته این ابزارهای ارتباطی جدید شده و با غفلت درون آن غرق شده است.
حجت‌الاسلام سبحانی‌نسب اظهار کرد: من این ابزارها را کاملا مفید می‌دانم و ما چیزی را پیش از این انجام می‌دادیم که امروز از آن غفلت کرده‌ایم که آن شیوه درست استفاده از ابزارها و سبک زندگی با توجه به حضور این ابزارهای ارتباطی است. زمانی که به صورت ناگهانی با ورود گوشی‌های هوشمند در جامعه روبرو می‌شویم، شبکه‌های اجتماعی تبدیل به معضلات اجتماعی می‌شوند.
وی یادآور شد: در بسیاری از جوامع امروزی استفاده درست از فضای مجازی در راستای تقویت ارتباطات‌شان رعایت می‌شود. عصر ارتباطات نقطه اوج ارتباطات می‌شود و این ابزارها برای نزدیک کردن ادم‌ها از آن کمک گرفته می‌شود؛ بنابراین انسان‌ها واقعا نیاز به آن انس با یکدیگر دارند و اگر ابزارهایی بیاید که این انس را شفاف‌تر، نزدیک‌تر و دلپذیرتر کند، این ابزارها بسیار مفید خواهند بود.
شیوه سبک زندگی را با توجه به ابزارهای کنونی تغییر دهیم
این کارشناس فضای مجازی تصریح کرد: اگر انسان‌های کنونی بتوانند شیوه سبک زندگی‌شان را با توجه به ابزارهای ارتباطی تغییر دهند قطعا سارقین وقت و خوشبختی، سارقین سعادت انسان‌ها دست از فعالیت‌های‌شان خواهند برداشت و دیگر فضا را آلوده نخواهند کرد.
وی افزود: ابزارهای کنونی ارتباطات چنین قابلیت‌هایی را دارند این که انس ارتباطات میان فردی را شدت ببخشند، شفاف، شیرین و لذت بخش کنند و استفاده‌کنندگان که گاهی مواقع براساس غفلت نه تنها از زیبایی‌ها استفاده نمی‌کنند، بلکه ارتباطات گذشته را مورد بی توجهی قرار می‌دهند و در نهایت ارتباطات خدشه‌دار می‌شود.
وی بیان کرد: رسانه‌ها همه باید به کمک هم بیایند تا آموزش درستی داده شود. همه رسانه‌ها اعم از سینما، تلویزیون، روزنامه، فضای مجازی و اینترنت باید به طور دقیق و درست سبک زندگی آرمانی را به افراد جامعه آموزش دهند. همچنین بزرگان و الگوهای جامعه که در مسند هستند، باید سبک درست زندگی را یاد بگیرند و به همان شیوه زندگی کنند تا به مرور زیردستان آنها هم یاد بگیرند اما متأسفانه ایرادهای بسیاری به مسئولان جامعه وارد است.
حجت‌الاسلام سبحانی‌نسب اظهار کرد: گاها مسئولانی را شاهد هستیم که گرفتار استفاده نادرست از این ابزارها می‌شوند. گروه‌های مرجع زیادی را مشاهده می‌کنیم که به شایستگی از این ابزارها استفاده نکرده‌اند. اگر ما بتوانیم سرمایه‌گذاری کنیم تا الگوهای ما اعم از هنرمند، مسئولان و روحانیون، شیوه استفاده از ابزارها را اصلاح کنند، به مرور کسانی که از آنها الگو می‌گیرند، اصلاح خواهند شد.
وی یادآور شد: بزرگترین کار این است که گروه‌های مرجع مورد آموزش قرار بگیرند و به آنها یادآوری شود که این ابزارهای ارتباطی برای ایجاد ارتباط بهتر است نه راندن ارتباطات قدیمی. همچنین این موضوع باید فرهنگسازی شود که ابزارهای ارتباطی، ابزاری برای ارتقای سطح آگاهی روحی و روان انسانی است.
ارتباطات اثربخش بر مبنای پروتکل‌های قاعده‌مند است
حسن نجفی سولاری، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به اخلاق و ارتباطات اثربخش در فضای مجازی گفت: متأسفانه ما در ارتباطات کنونی حد و مرز را رعایت نکرده‌ایم و پارا فراتر گذاشته‌ایم درحالی که دنیا براساس قواعدی پیش می‌رود. ما تنها می‌خواهیم ارتباط برقرار کنیم؟ یا اینکه ارتباط اثربخش داشته باشیم؟، این دو مقوله، متفاوت از یکدیگر هستند چراکه ارتباطات اثربخش باید طبق قواعد و اصولی باشد که این اصول مبتنی بر اخلاق است.
ارتباطات با اخلاق ارتباطی معنا می‌یابد
وی افزود: اساسا ارتباطات با اخلاق ارتباطی معنا می‌یابد و تا زمانی که این ارتباطات بر اساس پروتکل‌هایی نباشد، آن ارتباطات نه تنها اثربخش نخواهد بود بلکه آسیب‌هایی را به همراه خواهد داشت. ممکن است تصور شود که اگر قرار است ارتباطات بر اساس قواعد باشد، به معنای محدودیت می‌شود در حالی که محدودیت نیست بلکه یک ارتباط اصولی و قانون‌مند است.
رئیس اسبق مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تصریح کرد: در فضای مجازی باید اصولی را وضع کنیم که منطبق با اخلاق ارتباطی باشد یعنی ابتدا رفتارهای فرد با خودش، سپس رفتارهای فرد با جامعه و در نهایت رفتارهای فرد با خدا از جمله ارتباطاتی است که بشر با خود به همراه دارد و اگر همه این رفتارهای ارتباطی طبق قواعدی باشد و دارای نظام اصولی شود، قطعا این ارتباطات کنترل‌شده و به دور از آسیب‌ها خواهد بود.
وی بیان کرد: یک ارتباط اصولی و قاعده‌مند نیازمند سواد رسانه‌ای و اخلاق رسانه‌ای است و اگر همه افراد جامعه از چنین سوادی برخوردار باشند، دیگر ارتباطات کنونی با مشکلات عدیده روبرو نخواهد بود. در زمان مسئولیتم در شورای عالی فضای مجازی که به عنوان مشاور دبیر شورا بودم، فعالیت‌هایی در زمینه اخلاق در فضای مجازی داشتیم و هم‌اکنون خبری از ادامه این فعالیت‌ها ندارم که نتایجش به کجا رسیده است.
4 سطح مسئول
نجفی‌سولاری اظهار کرد: چهار سطح حکمرانان فضای مجازی(مسئولان نظام)، مجریان(وزارت ICT، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، تولیدکنندگان محتوا(شرکت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری) و خانواده وظیفه آموزش درست اخلاق رسانه‌ای در فضای مجازی هستند و هر یک از این سطح باید به نوبه خود به ارتقای سواد رسانه‌ای بپردازند تا ارتباطات کنونی از یک پروتکل و قاعده مناسبی برخوردار باشد.
رهایی از بلاتکلیفی ارتباطی
