نگاهی به شخصیت جوانان و اخلاق اجتماعی
گروه اجتماعی: جوانان سرمایه‌های اصلی یک جامعه محسوب می‌شوند و بی توجهی و عدم برنامه‌ریزی اصولی و دقیق مبتنی بر نیازهای آنها موجب از دست رفتن این سرمایه‌ها شده و در نهایت در این صورت جامعه نیز از مسیر اصلی خود خارج و سقوط می‌کند. در ادامه به موضوع شخصیت جوانان و اخلاق اجتماعی در بین آنها می‌پردازیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از کهگیلویه و بویراحمد، جوانی فصل شورانگیز زندگی، مظهر نشاط و سازندگی، روح لطیف و قلب ظریف جوان جلوه زیبای آفرینش و صحیفه مصفای هستی است. امروزه شکل‌گیری جوامع همواره دستخوش تغییر و تحولات اجتماعی است و دراین میان وجود ظرفیت‌های غنی فرهنگی در جوامع اسلامی همواره موجب شده که فضای سالم ارتباطی میان انسان‌ها با طراحی نقشه‌ها و پیاده سازی سیاست‌های هدف دار و مغرضانه دشمنان و بنگاه‌های تبلیغاتی غرب به چالش کشیده شود و با ایجاد انحراف و انحطاط فرهنگی و اجتماعی از طریق تقویت و گسترش تکنولوژی‌های ارتباطی در کشورهای اسلامی افکار و اذهان پاک و بی آلایش انسان‌ها به خصوصً قشر جوان را که ی که در حساس‌ترین نقطه تهدیدات قرار داشته به انحراف کشاند و بدین سبب مکاتب غربی در تلاش‌اند تا از یک جوان مسلمان، فردی بی هویت و پوچ و بی اصالت ساخته و او را در حد جوانان غربی تنزل دهند. بنابراین در عصرکنونی که به دوران اطلاعات وارتباطات و در حقیقت جامعه اطلاعاتی اطلاق می‌شود همه انسان‌ها و به‌خصوص جوانان درمعرض آشنایی و مواجه با انواع واقسام اطلاعات که از طرق مختلف در جامعه منتشر می‌شود قرار گرفته و از طریق دسترسی به تکنولوژی‌های ارتباطی مختلف فضای فکری و عاطفی آنها دچار انحطاط شده که نتیجه آن بهم ریختگی شالوده فکری جوانان و تردید در تأیید یا تکذیب اطلاعات دریافتی از محیط پیرامون در رفتارهای اجتماعی آنها مشاهده می‌شود.
از آنجائی که درمیان ادیان الهی، اسلام یک دین اجتماعی است و درآن آرمان‌ها و ایده‌های جمع‌گرا فراوان دیده می‌شود در سفارشات و توصیه‌های دینی امامان معصوم می‌توان موضوع رعایت اخلاقیات اجتماعی را به منزله تعالی و بشریت بشر مورد توجه قرار داده است، بنابراین برای تایید این دیدگاه می‌توان به مهم‌ترین منبع دینی اسلام اشاره کرد. نهج‌البلاغه یکی از مهم‌ترین منابع دین اسلام است که سقوط یک جامعه را از دیدگاه امام علی(ع) به خاطر سقوط هنجارهای اخلاقی و پیشرفت آن را به خاطر همین هنجارها می‌داند. بنابراین در نگاه معصومین رعایت سنت‌های پسندیده و ریشه‌دار که پیشوایان امت اسلامی نیز به آن عمل می‌کردند زمینه‌ساز برقراری و پایداری الفت و انس بین مردم تلقی شده و درحقیقت قطار جامعه بر روی ریل این قوانین و سنت‌ها نهاده شده و مسیر جامعه را مشخص می‌کند.
پیامبراکرم(ص) نیز در این زمینه می‌فرمایند: توصیه می‌کنم که به جوانان توجه و عنایت خاص کند و در مورد آنان به بهترین وجه رفتار کنید، چرا که آنان قلب‌هایی پر از فضیلت دارند، به شهادت تاریخ اولین و بیشترین استقبال کنندگان از دین مبین اسلام جوانان بوده‌اند و پیامبر(ص) همواره بر هدایت و تربیت آنان تأکید داشته‌‌اند.
حال به نظر می‌رسد درمسیر پرتلاطم ارتباطی و اخلاقی جامعه کنونی توجه به برخی موارد می‌تواند ضمن تقویت روحیه جمع گرایی جوانان به حضور فعال‌تر آنها درعرصه‌های اجتماعی و رعایت اخلاقیات اسلامی امیدوار بود.
- می‌بایستی به این موضوع توجه جدی کرد که در جامعه اطلاعاتی همه افراد می‌بایستی سطح سواد و آگاهی خود را پیرامون فنون و تکنولوژی‌های ارتباطی موجود افزایش داده و در این میان به‌خصوص مربیان آموزشی و والدین جوانان، ضمن آشنایی و ارتقای سطح آگاهی‌های خود با مسائل و ایده‌های روانی، تربیتی و اصول زندگی اجتماعی تلاش و اهتمام جدی خود را برای یافتن بهترین پاسخ‌ها و برخوردهای منطقی با نسل جوان معطوف کنند.
ـ با توجه به نقش و جایگاه محیط خانواده در شکل‌پذیری شخصیت صحیح جوانان و اعتباربخشی شخصیتی به هویت فردی و اجتماعی آنها تحت مدیریت و رهبری والدین، فراهم کردن شرایطی برای حضور جدی آنها در فعالیت‌های اجتماعی و اجتماعات خانوادگی، تشویق به کارهای هنری و ورزشی و همراهی و حمایت عاطفی و روحی از آنها و همچنین تلاش و برنامه ریزی برای مشارکت جوانان در تصدی مدیریت برخی امور در محیط خانواده، مدرسه، کانون‌های فرهنگی، مساجد محل و ... روحیه مشارکت جویی و رهبری و اعتماد به نفس در آنها را تقویت کرده و زمینه انحرافات اجتماعی و اخلاقی را به مرور زمان از آنها دور ساخته است.
ـ با عنایت به اینکه رشد فزاینده تکنولوژی‌های ارتباطی در حال حاضر تأثیر بسزایی درکاهش روحیه جمع گرایی جوانان داشته و آنها را گوشه گیر و درشرایطی برای دوربودن از خانواده و اجتماع قرار داده است و دیدگاه دینی مؤید این موضوع است که تأثیر مستقیم و غیرمستقیم این فضای ارتباطی تلاش برای از بین بردن فضیلت‌های اخلاقی جوانان از یک طرف و از طرف دیگر رشد رذایل ناپسند اخلاقی در رفتارهای اجتماعی آنها را نمایان می‌کند و نشانه‌های آن نیز در آیات قرآن کریم اشاره شده است و برخی از آنها در رفتارها و محاوره‌های اجتماعی جوانان به‌کار می‌رود مانند: گفتار خشونت آمیز(آل عمران، آیات 75 و 160) صدای بلند فریاد زدن( لقمان، آیه 19) عیب‌جویی و عیب‌گیری (توبه، آیه 79) استفاده از القاب زشت و بد( حجرات، آیه 11) دشنمام به عقاید دیگران(انعام، آیه 108) که با توجه به توصیه‌های قرآنی در صورت رعایت هنجارهای رفتاری و اخلاقی در معاشرت با دیگران در چارچوب آموزه‌های دینی زمینه سالم سازی و رشد اجتماعی جوامع محقق می‌کند.
ـ به نظر می‌رسد می‌بایستی شخصیت‌های علمی و بزرگان دینی، اشخاص آگاه و مطلع در امور اعتقادی اطلاعات و معلومات درست و دقیقی از مباحث دینی مبتنی بر نیاز جوانان را بررسی و مطالعه کنند تا به‌هنگام حضور در اجتماعات مذهبی و فرهنگی و شرکت در مراسم ملی و مذهبی روش‌های صحیح پاسخ‌گویی به شبهات دینی جوانان مستند بر ادله علمی، دینی و متناسب با شرایط زمانی و مقتضیات نیازهای حضور جوانان را فراهم کنند تا میزان تمایل و جذابیت آنها به شرکت در این مراسم و مجالس تقویت شود.
ـ همچنین در سنین جوانی و نوجوانی جریانات روحی یعنی تفکر، حافظه، تصور و احساس به صورت ثمربخش توسعه می‌یابند و بدین سبب لازم است در این سنین آرامش و امنیت روانی جوانان و نوجوانان درخانواده فراهم و الگوبرداری آنها از والدینی دارای ارزش‌های اخلاقی و تقدس دینی زمینه نابسامانی‌های اخلاقی از جمله جهل و خرافات را از جوانان دورساخته و شناخت صحیح از آسیب‌ها و آفت‌های رذایل اخلاقی را نزد آنها آشکار سازد.
ـ دیدگاه دیگر اینکه با گسترش قابل توجه ارتباطات مجازی و غیرواقعی در جامعه بهترین استفاده‌کنندگان تکنولوژی‌های ارتباطی بین گروه جوانان شکل گرفته که هدف از آن تلاش برای بی ارزش کردن ارزش‌های اخلاقی و اعتقادات دینی آنها بوده و نتیجه آن سردشدن و کاهش روابط عاطفی و اخلاقی میان والدین و جوانان نسبت به دهه‌های گذشته شده است و از این رو نظام آموزشی با برنامه‌ریزی مطلوب فرهنگی اهتمام جدی در جهت تلطیف کردن فضای ارتباطی در محیط آموزشی و کانون گرم خانواده‌ها را می‌بایستی فراهم کند تا حلقه اتصال روابط اجتماعی فی مابین خانواده‌ها، جوانان و مربیان آموزشی در مدارس بیش از پیش تقویت شود و والدین، جوانان و متولیان آموزش و پرورش با تعامل و همکاری بیشتر با یکدیگر خلاء‌های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جوانان را شناسایی و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشاوره‌ای، هدایت و رهبری مطلوب‌تری را در زمینه رفتارهای اجتماعی جوانان پیش برده و از این طریق نیز جوانان در این فضای گرم و صمیمی جایگاه واقعی خود را شناخته و از انحرافات احتمالی و متصور بر حوزه رفتارهای ناپسند اخلاقی آنها فاصله می‌گیرند.
تصور می‌شود با توجه به نفش رسانه ملی در آموزش عمومی سطح جامعه و بالا بردن آگاهی مردم همگام با نهادهای آموزشی اقدامات مؤثری در ایجاد و تقویت مسائل آموزشی برداشته و با تولید برنامه‌های متنوع زمینه گرایش عمومی افراد را به‌طرف این برنامه‌ها را موجب شده اما به منظور افزایش مخاطبان خود بخصوص جوانان اهتمام بیشتری برای ساخت و ارائه برنامه‌های پرمحتوا حاوی موضوعات علمی، آموزشی، فرهنگی ،هنری و.... را فضای رسانه‌ای شاد و مفرح در قالب ساختارهای اخلاقی و ارزشی جامعه اسلامی داشته باشد تا جذب جوانان به این سو بیش از پیش تقویت شود. این اصل مهم را نمی‌توان از یاد برد که جوانان سرمایه‌های اصلی یک جامعه محسوب می‌شوند و بی توجهی و عدم برنامه‌ریزی اصولی و دقیق مبتنی بر نیازهای آنها موجب از دست رفتن این سرمایه‌ها شده و در نهایت در این صورت جامعه نیز از مسیر اصلی خود خارج و سقوط می‌کند.
سیده‌مهناز خزیر
از آنجائی که درمیان ادیان الهی، اسلام یک دین اجتماعی است و درآن آرمان‌ها و ایده‌های جمع‌گرا فراوان دیده می‌شود در سفارشات و توصیه‌های دینی امامان معصوم می‌توان موضوع رعایت اخلاقیات اجتماعی را به منزله تعالی و بشریت بشر مورد توجه قرار داده است، بنابراین برای تایید این دیدگاه می‌توان به مهم‌ترین منبع دینی اسلام اشاره کرد. نهج‌البلاغه یکی از مهم‌ترین منابع دین اسلام است که سقوط یک جامعه را از دیدگاه امام علی(ع) به خاطر سقوط هنجارهای اخلاقی و پیشرفت آن را به خاطر همین هنجارها می‌داند. بنابراین در نگاه معصومین رعایت سنت‌های پسندیده و ریشه‌دار که پیشوایان امت اسلامی نیز به آن عمل می‌کردند زمینه‌ساز برقراری و پایداری الفت و انس بین مردم تلقی شده و درحقیقت قطار جامعه بر روی ریل این قوانین و سنت‌ها نهاده شده و مسیر جامعه را مشخص می‌کند.
پیامبراکرم(ص) نیز در این زمینه می‌فرمایند: توصیه می‌کنم که به جوانان توجه و عنایت خاص کند و در مورد آنان به بهترین وجه رفتار کنید، چرا که آنان قلب‌هایی پر از فضیلت دارند، به شهادت تاریخ اولین و بیشترین استقبال کنندگان از دین مبین اسلام جوانان بوده‌اند و پیامبر(ص) همواره بر هدایت و تربیت آنان تأکید داشته‌‌اند.
حال به نظر می‌رسد درمسیر پرتلاطم ارتباطی و اخلاقی جامعه کنونی توجه به برخی موارد می‌تواند ضمن تقویت روحیه جمع گرایی جوانان به حضور فعال‌تر آنها درعرصه‌های اجتماعی و رعایت اخلاقیات اسلامی امیدوار بود.
- می‌بایستی به این موضوع توجه جدی کرد که در جامعه اطلاعاتی همه افراد می‌بایستی سطح سواد و آگاهی خود را پیرامون فنون و تکنولوژی‌های ارتباطی موجود افزایش داده و در این میان به‌خصوص مربیان آموزشی و والدین جوانان، ضمن آشنایی و ارتقای سطح آگاهی‌های خود با مسائل و ایده‌های روانی، تربیتی و اصول زندگی اجتماعی تلاش و اهتمام جدی خود را برای یافتن بهترین پاسخ‌ها و برخوردهای منطقی با نسل جوان معطوف کنند.
ـ با توجه به نقش و جایگاه محیط خانواده در شکل‌پذیری شخصیت صحیح جوانان و اعتباربخشی شخصیتی به هویت فردی و اجتماعی آنها تحت مدیریت و رهبری والدین، فراهم کردن شرایطی برای حضور جدی آنها در فعالیت‌های اجتماعی و اجتماعات خانوادگی، تشویق به کارهای هنری و ورزشی و همراهی و حمایت عاطفی و روحی از آنها و همچنین تلاش و برنامه ریزی برای مشارکت جوانان در تصدی مدیریت برخی امور در محیط خانواده، مدرسه، کانون‌های فرهنگی، مساجد محل و ... روحیه مشارکت جویی و رهبری و اعتماد به نفس در آنها را تقویت کرده و زمینه انحرافات اجتماعی و اخلاقی را به مرور زمان از آنها دور ساخته است.
ـ با عنایت به اینکه رشد فزاینده تکنولوژی‌های ارتباطی در حال حاضر تأثیر بسزایی درکاهش روحیه جمع گرایی جوانان داشته و آنها را گوشه گیر و درشرایطی برای دوربودن از خانواده و اجتماع قرار داده است و دیدگاه دینی مؤید این موضوع است که تأثیر مستقیم و غیرمستقیم این فضای ارتباطی تلاش برای از بین بردن فضیلت‌های اخلاقی جوانان از یک طرف و از طرف دیگر رشد رذایل ناپسند اخلاقی در رفتارهای اجتماعی آنها را نمایان می‌کند و نشانه‌های آن نیز در آیات قرآن کریم اشاره شده است و برخی از آنها در رفتارها و محاوره‌های اجتماعی جوانان به‌کار می‌رود مانند: گفتار خشونت آمیز(آل عمران، آیات 75 و 160) صدای بلند فریاد زدن( لقمان، آیه 19) عیب‌جویی و عیب‌گیری (توبه، آیه 79) استفاده از القاب زشت و بد( حجرات، آیه 11) دشنمام به عقاید دیگران(انعام، آیه 108) که با توجه به توصیه‌های قرآنی در صورت رعایت هنجارهای رفتاری و اخلاقی در معاشرت با دیگران در چارچوب آموزه‌های دینی زمینه سالم سازی و رشد اجتماعی جوامع محقق می‌کند.
ـ به نظر می‌رسد می‌بایستی شخصیت‌های علمی و بزرگان دینی، اشخاص آگاه و مطلع در امور اعتقادی اطلاعات و معلومات درست و دقیقی از مباحث دینی مبتنی بر نیاز جوانان را بررسی و مطالعه کنند تا به‌هنگام حضور در اجتماعات مذهبی و فرهنگی و شرکت در مراسم ملی و مذهبی روش‌های صحیح پاسخ‌گویی به شبهات دینی جوانان مستند بر ادله علمی، دینی و متناسب با شرایط زمانی و مقتضیات نیازهای حضور جوانان را فراهم کنند تا میزان تمایل و جذابیت آنها به شرکت در این مراسم و مجالس تقویت شود.
ـ همچنین در سنین جوانی و نوجوانی جریانات روحی یعنی تفکر، حافظه، تصور و احساس به صورت ثمربخش توسعه می‌یابند و بدین سبب لازم است در این سنین آرامش و امنیت روانی جوانان و نوجوانان درخانواده فراهم و الگوبرداری آنها از والدینی دارای ارزش‌های اخلاقی و تقدس دینی زمینه نابسامانی‌های اخلاقی از جمله جهل و خرافات را از جوانان دورساخته و شناخت صحیح از آسیب‌ها و آفت‌های رذایل اخلاقی را نزد آنها آشکار سازد.
ـ دیدگاه دیگر اینکه با گسترش قابل توجه ارتباطات مجازی و غیرواقعی در جامعه بهترین استفاده‌کنندگان تکنولوژی‌های ارتباطی بین گروه جوانان شکل گرفته که هدف از آن تلاش برای بی ارزش کردن ارزش‌های اخلاقی و اعتقادات دینی آنها بوده و نتیجه آن سردشدن و کاهش روابط عاطفی و اخلاقی میان والدین و جوانان نسبت به دهه‌های گذشته شده است و از این رو نظام آموزشی با برنامه‌ریزی مطلوب فرهنگی اهتمام جدی در جهت تلطیف کردن فضای ارتباطی در محیط آموزشی و کانون گرم خانواده‌ها را می‌بایستی فراهم کند تا حلقه اتصال روابط اجتماعی فی مابین خانواده‌ها، جوانان و مربیان آموزشی در مدارس بیش از پیش تقویت شود و والدین، جوانان و متولیان آموزش و پرورش با تعامل و همکاری بیشتر با یکدیگر خلاء‌های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جوانان را شناسایی و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشاوره‌ای، هدایت و رهبری مطلوب‌تری را در زمینه رفتارهای اجتماعی جوانان پیش برده و از این طریق نیز جوانان در این فضای گرم و صمیمی جایگاه واقعی خود را شناخته و از انحرافات احتمالی و متصور بر حوزه رفتارهای ناپسند اخلاقی آنها فاصله می‌گیرند.
تصور می‌شود با توجه به نفش رسانه ملی در آموزش عمومی سطح جامعه و بالا بردن آگاهی مردم همگام با نهادهای آموزشی اقدامات مؤثری در ایجاد و تقویت مسائل آموزشی برداشته و با تولید برنامه‌های متنوع زمینه گرایش عمومی افراد را به‌طرف این برنامه‌ها را موجب شده اما به منظور افزایش مخاطبان خود بخصوص جوانان اهتمام بیشتری برای ساخت و ارائه برنامه‌های پرمحتوا حاوی موضوعات علمی، آموزشی، فرهنگی ،هنری و.... را فضای رسانه‌ای شاد و مفرح در قالب ساختارهای اخلاقی و ارزشی جامعه اسلامی داشته باشد تا جذب جوانان به این سو بیش از پیش تقویت شود. این اصل مهم را نمی‌توان از یاد برد که جوانان سرمایه‌های اصلی یک جامعه محسوب می‌شوند و بی توجهی و عدم برنامه‌ریزی اصولی و دقیق مبتنی بر نیازهای آنها موجب از دست رفتن این سرمایه‌ها شده و در نهایت در این صورت جامعه نیز از مسیر اصلی خود خارج و سقوط می‌کند.
سیده‌مهناز خزیر
