وزیر علوم، تحقیقات و فناوری:
توسعه دیپلماسی علمی با ابزارهای تحکم‌آمیز میسر نمی‌شود
محمدعلی زلفی‌گل در جمع معاونان پژوهشی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی اظهار کرد: برای تقویت دیپلماسی علمی نیازمند برخی تغییرات در قوانین و مقررات هستیم و ابزارهای زیادی هم در اختیار داریم که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست معاونان پژوهشی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی با موضوع «تبیین سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت علوم در حوزه پژوهش»، امروز یکم اسفندماه در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این نشست به سخنرانی پرداخت که در ادامه متن سخنان وی را می‌خوانید:
در دنیای کنونی که دانش، فناوری و نوآوری تعیین کننده است طبیعی است که ما تافته جدابافته از دنیا نباشیم لذا باید هم از تجربیات دنیا استفاده کرده و هم به افق‌های جدید علم و فناوری در عرصه جهانی توجه داشته باشیم و هم برای مدیریتِ ظرفیتِ علم، پژوهش، فناوری و نوآوری برنامه داشته باشیم. تیراندازی می‌تواند به هدف بزند که اول هدف را ببیند لذا باید هدف ما در عرصه علمی، پژوهشی و فناوری مشخص باشد و آنچه اهداف و سیبل را برای ما مشخص می‌کند برنامه‌ها و اسناد بالادستی همانند سند چشم‌انداز بیست ساله کشور، نقشه جامعه علمی کشور، بیانیه گام دوم انقلاب، نقشه فرهنگی کشور و ... است.
رشد دانش فن‌سنجی در کشور
باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود تا ماموریت‌هایی که در برنامه‌ها پیش‌بینی شده را محقق کنیم. وقتی برنامه داشته باشیم حتماً راهکارهای اجرایی برای انجام آن برنامه‌ها را نیز خواهیم یافت بنابراین در دولت جدید، ضمن بهره‌مندی از تجربیات چهار دهه گذشته، آموزش عالی کشور باید با پشتوانه آن تجربیات، گام‌های مؤثری برای پیشبرد علم و تحقیق برداریم و شاخص‌های علمی کشور را ارتقا دهیم.
البته شاخص‌ها احصا شده و دانش فن‌سنجی در کشور ما رشد خوبی دارد و مشکلی از منظر شاخص‌ها نداریم هرچند نیاز به بسترهای سخت‌افزاری، نرم افزاری و حمایتی داریم. خوشبختانه منابع انسانی سرشاری نیز در اختیار داریم و یکی از عوامل مؤثر برای پیشرفت علم و فناوری کشور، منابع انسانی است که باید به کشور و توسعه علم علاقه‌مند باشد و در کشورمان از این نعمت به بهترین وجه ممکن برخورداریم و منابع مادی خام هم به میزان فراوانی داریم اما در زمینه اعتبارات مالی با مضیقه‌هایی مواجه هستیم لذا باید راهکار حل این مشکلات مادی را پیدا کنیم.
هدف نظام ایده‌ها و نیازها
در نظام ایده‌ها و نیازها، هدف ما ایجاد ارتباط منطقی بین ایده و نیاز است و خوشبختانه نظام ملی نوآوری نیز در کشور ما در حال تکامل است. در این نظام، بین پژوهش، فناوری و نوآوری باید ارتباط منطقی با آموزش وجود داشته باشد و در این زمینه توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند مؤثر باشد. تولید علم برای ما مرجعیت ایجاد می‌کند و مصرف علم، رفاه جامعه را در پی دارد لذا دانشگاه به دنبال هر دوی آنهاست چراکه دانشگاه باید نوآور و نوپذیر باشد و این خصوصیات را باید به جامعه نیز القا کنیم. از سوی دیگر خروجی هرکدام از پژوهش‌ها و ارزشیابی آنها و حمایت‌ها متفاوت است و باید برای هرکدام برنامه جداگانه داشته باشیم لذا در نظام ملی نوآوری نیازمند نظام جامع‌الاطراف هستیم.
برای تقویت دیپلماسی علمی نیازمند برخی تغییرات در قوانین و مقررات هستیم و ابزارهای زیادی هم در اختیار داریم که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم. البته تحکم جواب نمی‌دهد بلکه اگر می‌خواهیم از نهایت پتانسیل اساتید و دانشجویان استفاده کنیم ترغیب و تشویق به شکل بهتری جواب می‌دهد. مقام معظم رهبری نیز در روزهای اخیر بر موضوع تربیت دانشمند برای آینده تأکید کردند لذا باید در زمینه نخبه‌پروری نیز به خوبی عمل کنیم.
مأموریت‌های معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم
علی خیرالدین، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این نشست سخنرانی کرد که در ادامه می‌خوانید:
ما در سال 2014 در زمینه نوآوری در رتبه 120 جهان بودیم اما با تلاش‌های صورت گرفته، امروز این رتبه به 60 رسیده است. امروزه دانشگاهها باید کارآفرین و با مسئولیت اجتماعی باشند تا دانشگاهی جامعه‌محور داشته باشیم که به نیازهای جامعه و کشور توجه داشته باشد. همین دغدغه باعث شد معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم با پیشنهادی که آقای دکتر زلفی‌گل به مجلس شورای اسلامی ارائه دادند و با پیگیری‌های صورت گرفته توسط سازمان اداری و استخدامی به وزارتخانه ابلاغ و این معاونت ایجاد شد و دلیل این امر، حجم بسیار گسترده فعالیت‌هایی بود که در حوزه پژوهش و فناوری اتفاق افتاده است.
مدیریت پارک‌های علم و فناوری کار بسیار سختی است لذا این معاونت باعث می‌شود بسترسازی مناسبی برای فعالیت نخبگان و ایجاد اکوسیستم فناوری و نوآوری داشته باشیم. این معاونت در تحقق اهداف نظام ملی نوآوری و راهبری و مدیریت پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد و توسعه فناوری و نوآوری با رویکردی تحول‌گرایانه و مسئله‌محور و همچنین دیپلماسی فناوری و نوآوری، نقش مهمی بر عهده دارد. درباره مأموریت‌های این حوزه باید بگویم که ظرفیت سازی، تسهیل‌گری و بهبود ساختارهای زیست بوم فناوری و کارآفرینی با محوریت پارک‌های علم و فناوری از طریق گفتمان سازی و شبکه‌سازی، مهمترین مأموریت‌های این معاونت است. در صحبت با دکتر ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، تفکیک وظایفی هم بین ما و آنها صورت گرفت.
درباره برنامه‌های راهبردی این معاونت باید گفت که حمایت از مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری، پردیس‌های فناوری، تقویت روابط و تعاملات بازیگران کلیدی داخلی با بازیگران خارجی، حمایت و تسهیل فرآیندهای تأثیرگذار در دانشگاهها، قطب‌های فناوری و همچنین رصد و پایش فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه دانشگاهها و پارک‌های علم و فناوری از راهبردهای اساسی این معاونت است. همچنین ارزشگذاری حوزه فناوری و مالکیت فکری نیز باید با تمرکز بیشتری انجام شود.
با حمایتی که توسط مقام عالی وزارت صورت گرفت این معاونت با دو دفتر شامل دفتر سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و توسعه نوآوری که تدوین آئین‌نامه‌ها را بر عهده دارد و دفتر پشتیبانی امور فناوری و نوآوری که موضوع تجاری‌سازی و تعاملات ملی و بین‌المللی را عهده‌دار است ایجاد شد. همچنین اتاق فکر و نظام ایده‌ها و نیازها با دستور دکتر زلفی‌گل ایجاد شده است.
ایجاد پارک علم و فناوری بین‌المللی
پیشنهاد این است که معاونت پژوهشی و فناوری در دانشگاهها تفکیک نشود اما این بستگی به تصمیم هیئت امنا دارد. پیشنهاد دیگر این است که رؤسای پارک‌های علم و فناوری، عضو شورای دانشگاهها و رؤسای دانشگاهها عضو شورای پارک‌های علم و فناوری باشند. ایجاد پردیس‌های تخصصی نیز از برنامه‌های بسیار مهمی است که به صورت جدی پیگیر آن هستیم و پیشنهاد ما این است که اگر دانشگاه‌هایی می‌خواهند پارک علم و فناوری داشته باشند ابتدا مراکز رشد و سپس پردیس علم و فناوری راَ ایجاد کنند. همچنین پیگیر ایجاد پارک علم و فناوری بین‌المللی در یک زمین هزار هکتاری هستیم. مراکز کارآفرینی باید نقش بسیار مهمی در دانشگاهها ایجاد کرده و اقدام به فرهنگ‌سازی کنند. در یک نشست، برخی از مسئولان نهادهای کارآفرینی می‌گفتند در دو سه سال اخیر هیچگونه فعالیتی نداشته‌اند لذا تصمیم گرفته‌ایم بودجه‌ای را به حمایت از کارآفرینی اختصاص دهیم.
موضوع پایه‌های تشویقی را هم با تاکید دکتر زلفی‌گل ابلاغ کرده‌ایم. ما در وزارتخانه برای حمایت از حوزه فناوری و نوآوری پنج پایه تشویقی مازاد بر پایه‌های قبلی در نظر گرفته‌ایم و تأکید شده است اگر یک عضو هیئت علمی بتواند در یک شرکت دانش‌بنیان شغل ایجاد کند، پایه تشویقی بگیرد. موضوع دیگر نظام ایده‌ها و نیازها یا «نان» است که کار زیادی بر روی آن انجام شده تا نیازها و ایده‌ها را به هم متصل کنیم و اگر چنین کاری به خوبی انجام شود نتایج ارزشمندی در پی خواهد داشت.
