بدخطی دانش‌آموزان، آسیبی از کرونا که مغفول مانده است

جمشید مردانی دهکردی، عضو انجمن خوشنویسان ایران و چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با اشاره به اینکه انجمن خوشنویسی چهارمحال‌وبختیاری از بدو فعالیت در سال ۱۳۶۴ تا کنون بالغ بر ۳۵ هزار هنرجو فارغ‌التحصیل داشته است، اظهار کرد: این کارنامه درخشان از افتخارات اساتید و مدرسان انجمن خوشنویسی استان است که هنرجویان فراوانی را آموزش داده‌اند.

وی با ذکر اینکه چهار خط نستعلیق، شکسته، ثلث و نسخ در انجمن خوشنویسی چهارمحال‌وبختیاری آموزش داده می‌شود، ادامه داد: نستعلیق  و شکسته خط‌های ايرانی و ثلث و نسخ عربی هستند که البته استاد نیریزی در گذشته با خطی معروف به نسخ ایرانی قرآن کریم را کتابت کرده است که مورد استفاده علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

مردانی بیان کرد: در انجمن خوشنویسی استان به‌عنوان مدرس خط‌های نسخ و ثلث شاگردان زیادی را از سطح عالی تا فوق ممتاز و استادی آموزش داده‌ام و این انجمن در طی چند دهه فعالیت، کاتبان قرآن فراوانی را معرفی کرده‌ است که در سطح ملی و بین‌المللی رتبه‌های درخشانی را کسب کرده‌اند.

کتابت قرآن در چهارمحال‌وبختیاری 

این هنرمند خوشنویس با اشاره به کتابت قرآن کریم از سوی هنرمندان استان، تصریح کرد: از جمله می‌توان به نام استاد سیدمحمود فاطمی اشاره داشت که در سال ۹۵ با تأیید اساتید طراز اول خطاطی ایران، درجه استادی را در هنر خوشنویسی احراز کرد و تا کنون چند قرآن را کتابت کرده است؛ همچنین محمد شهریاری، هنرمند جوان استان است که قرآن کتابت کرده و در سطح بین‌المللی نیز دارای رتبه است و خط‌های نسخ و ثلث را با زیبایی هر چه تمام‌تر می‌نویسد.

مردانی با اشاره به اینکه قرآن‌های کتابت شده استان به علت نبود پشتیبانی مالی و هزینه‌های بالا چاپ نشده‌اند، بیان کرد: چند سال پیش در نمایشگاه قرآن استان، استادان خوشنویسی سوره مبارکه انعام را کتابت کردند و باوجود وعده‌ها، چاپ این اثر به علت نبود اعتبارات محقق نشد. 

وی در خصوص اهمیت خط نسخ ایرانی، تصریح کرد: مقام معظم رهبری و دیگر بزرگان قائلند که قرآن کریم باید به خط نسخ ایرانی کتابت شود زیرا خط عثمان طه ایرانی نیست؛ نسخ ایرانی را استاد نیریزی نوشت و امروزه شاگردان زیادی در کشور و استان دنباله‌روی سبک نیریزی هستند. بنده نیز در تدریس و تعلیم خطوط، رویکردم بر آموزش خط ایرانی است و انجمن هم تا جایی که توانسته شاگردان را به این سمت علاقه‌مند ساخته است.

رئیس سابق انجمن خوشنویسی چهارمحال‌وبختیاری در پاسخ به چرایی نمود خارجی نداشتن کتابت قرآن در جامعه در قالب رویدادها و نمایشگاه‌ها و...، تأکید کرد: رسالت اصلی انجمن خوشنویسان آموزش خوشنویسی است درست مانند آموزش و پرورش که وظیفه تعلیم را بر عهده دارد. انجمن‌ها فعالیت‌های فراوانی در حیطه آموزشی داشته و در استان‌های دیگر به مدد حمایت‌ها از طرف متولیان فرهنگی و مدیران ارشد توانسته‌اند کارهای بزرگی رقم بزنند.

سرگذشت قرآن خطی که به استان بازنگشت

مردانی ادامه داد: در استان ما این حمایت‌ها به مراتب کمتر است که یک نمونه آن‌را در اینجا مطرح می‌کنم؛ حدود ۱۰ سال قبل به ما اعلام شد که یک قرآن قدیمی وجود دارد که کاتب آن اهل چهارمحال‌وبختیاری حدود سه قرن قبل آن‌را کتابت کرده است؛ این اثر هنری تاریخ‌دار و مستند ثابت می‌کند که هنر خوشنویسی و کتابت قرآن کریم در چهارمحال‌وبختیاری پیشینه‌ای درخشان دارد. 

وی در خصوص تلاش‌های انجمن خوشنویسان برای بازگرداندن این قرآن نفیس قدیمی به استان، گفت: در آن سال به دفتر استاندار رفتیم و موضوع را مطرح و تأکید کردیم که این اثر نفیس هنری علاوه بر وجه معنوی و اخلاقی و عرفانی که قرآن کریم دارد، تاریخچه هنر خوشنویسی استان را نیز اثبات می‌کند و لذا جا دارد برای تأمین هدیه این قرآن مساعدت شود تا بتوانیم آن‌را به استان بازگردانیم. 

مردانی افزود: استاندار این مطالبه ما را به میراث فرهنگی استان ارجاع داد و این قرآن خطی نفیس را به استان آوردیم و به مدت هشت ماه در این اداره ماند اما مساعدتی برای تأمین هدیه و خرید آن نشد و لذا ناچار شدیم آن‌را به مالکش بازگردانیم؛ البته رایزنی‌هایی نیز با مجموعه‌داران کتاب برای حمایت داشتیم که نتیجه‌بخش نبود و مسئولان فرهنگی به همین راحتی این میراث ارزشمند را که گویای پیشینه هنری استان است و با اعتبارات اندکی می‌شد آن را بازگرداند، از دست دادند که امروز اگر بخواهیم آن‌را به موزه استان بازگردانیم باید متحمل هزینه چند میلیاردی شویم؛ این قرآن خطی به همراه ترجمه فارسی با خط نستعلیق بسیار نفیس است.

این استاد خوشنویسی استان تأکید کرد: این ماجرا را بیان کردم تا بگویم که مسئولان فرهنگی باید هوشمندانه و به‌جا حمایت کنند و جا داشت که این میراث باارزش را حفظ کنند و در اعتلای هنر و فرهنگ این استان کوشا باشند. البته شرایط اقتصادی اجازه بسیاری از کارها را نمی‌دهد اما این باعث نمی‌شود که مسئولان کوتاهی کرده و حمایت‌های حداقلی از فرهنگ و هنر را نداشته باشند چرا که این حوزه‌ها هر چه بیشتر تقویت شوند، نسلی آگاه‌تر و فرهیخته‌تر تربیت خواهد شد. 

مردانی با اشاره به استقرار و فعالیت چندین ساله انجمن خوشنویسان استان در اتاق آیینه شهرکرد، توضیح داد: این مکان پس از تلاش‌های فراوان به انجمن اختصاص پیدا کرد و پس از آن‌، با صرف هزینه ۵۰۰ میلیون تومانی این مکان را مرمت و تجهیز کردیم و سال‌ها محل آمد و شد و برپایی رویدادهای خطاطی و خوشنویسی استان بود؛ این هزینه هم از کمک‌های مردمی و هم مساعدت استانداری، شهرداری و تمام اندوخته انجمن خوشنویسان استان بود که صرف آماده‌سازی برای فعالیت انجمن شد.

وی افزود: در ابتدا بنا بر این بود که قرارداد ۲۰ ساله‌ای با انجمن نوشته شود اما حدود دو سال قبل و بعد از ۱۰ سال استقرار و فعالیت، انجمن را از این مکان بیرون راندند و نکته جالب‌تر اینکه اتاق آیینه شهرکرد در طی این دو سال که از ما گرفته‌اند کاملاً بدون استفاده مانده و قفل است. حدود یکسال قبل نیز نامه‌های اعتراضی به استاندار و نماینده شهرکرد در مجلس دادیم و خواستار بازگرداندن اتاق آیینه به انجمن شدیم که البته موافقت‌های اولیه را کسب کردیم اما به محض کسب این موافقت، با نصب یک پارچه‌‌نوشته بنا را بر تعمیر اتاق آیینه گذاشتند که البته هیچ عملیات بازسازی هم اتفاق نیفتاده است. 

مدرس پیشکسوت خوشنویسی در استان با اشاره به اینکه رویکرد میراث فرهنگی و گردشگری مبنی بر تفویض اماکن به بخش خصوصی در استان کوچکی مانند چهارمحال‌وبختیاری موضوعیت ندارد، بیان کرد: اینکه گفته می‌شود اتاق آیینه بر مبنای سیاست‌گذاری وزارت میراث فرهنگی به بخش خصوصی واگذار می‌شود برای استان ما که این دست بناها و خانه‌ها در آن به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد نباید اجرایی شود اما در مورد استانی مانند اصفهان که هزاران ساختمان و خانه تاریخی از این دست دارد، کارساز است که بتواند این بناها را مرمت و نگهداری و بهره‌برداری داشته باشد. 

فعالیت‌های گسترده انجمن خوشنویسان در اتاق آیینه شهرکرد

مردانی با تأکید بر اینکه انجمن خوشنویسان در اتاق آیینه طیف وسیعی از فعالیت‌های هنری را پوشش می‌داد، گفت: تذهیب و نگارگری، قرائت قرآن، مولاناخوانی، حافظ‌خوانی، شناخت و آموزش کتابت قرآن کریم و ... از جمله فعالیت‌هایی بود که در کنار آموزش انواع خطوط فارسی و عربی در جریان بود و یک مکان پویا و بانشاط فرهنگی و هنری به‌شمار می‌آمد که ساعاتی از روز را پذیرای نوجوانان و جوانان در یک فضای فرهنگی و هنری مطلوب بود. 

این مدرس باسابقه خوشنویسی در استان ارتباط انجمن با دانشگاه‌ها را نیز یادآور شد و توضیح داد: اساتید انجمن تعاملات نزدیکی با دانشگاه‌ها داشتند و دوره‌های آموزشی زیادی در حیطه هنر خوشنویسی در دانشگاه‌ها برگزار می‌کردند. برای ما قابل پذیرش نیست که چرا این مکان که جمع زیادی از جوانان و نوجوانان را جذب می‌کرد و عاشقانه کار می‌کردند و رویدادها و نمایشگاه‌های متنوع برپا می‌شد از انجمن سلب شد. 

مردانی با اشاره به راه‌اندازی موزه استاد میرعماد در اتاق آیینه شهرکرد از سوی انجمن خوشنویسان، بیان کرد: بر طبق قرارداد با میراث فرهنگی این موزه راه‌اندازی شد که برخی خانواده‌ها نیز با بزرگ‌منشی آثار فاخر قدیمی خود را از کتاب‌های دست‌نویس و قرآن‌های خطی قدیمی به این موزه اهدا کردند و مجموعه خوبی شکل گرفت.

وی ادامه داد: برپایی نمایشگاه دائمی اقدام دیگر انجمن در زمان فعالیت در اتاق آیینه شهرکرد بود که در کنار آموزش هنر خوشنویسی و سایر هنرهای مربوط و برنامه‌های فرهنگی، ادبی و هنری و نیز جمع‌نویسی و کتابت قرآن کریم، به راه‌اندازی موزه و برپایی رویدادها و نمایشگاه‌ها نیز توجه می‌شد اما متأسفانه این مکان را از ما گرفتند و بعد از دو سال هنوز بلا استفاده مانده است. 

مردانی تأکید کرد: اتاق آیینه واقع در قلب این شهر، چشم و چراغ شهرکرد و استان است اما متأسفانه بهره‌برداری از این مکان به نفع هنر و فرهنگ دچار برخی مسائل حقوقی شده و امیدواریم حل شود؛ کتابت قرآن کریم و خوشنویسی و خطاطی از جمله فعالیت‌های صنایع دستی است و لذا از اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی انتظار می‌رود این موضوع را پیگیری و حل کند. 

عضو انجمن خوشنویسان استان با تصریح اینکه در حال حاضر با مساعدت فرهنگ و ارشاد اسلامی مقرر شده تا انجمن در فرهنگسرای ارشاد شهرکرد مستقر شود، افزود: نکته اینجاست که فعالیت انجمن در فرهنگسرا شاید فقط بتواند علاقه‌مندان خوشنویسی در منطقه میرآباد را که جمعیت بالغ بر ۵۰ هزار نفر را در خود جای داده پوشش دهد؛ انجمن خوشنویسان با توجه به وسعت و رشد جمعیت شهرکرد این آمادگی را دارد که در سایر نقاط شهرستان شهرکرد و حومه نیز مکان‌هایی را برای آموزش خوشنویسی برپا کند.

لزوم جبران عقب‌ماندگی دانش‌آموزان در درست‌نویسی

این مدرس باسابقه خوشنویسی در استان با اشاره به شیوع کرونا و مجازی شدن آموزش‌ها در سال‌های قبل، توضیح داد: آموزش مجازی از طریق تجهیزات الکترونیکی آسیب جدی را به دستخط دانش‌آموزان به‌ویژه دوره ابتدایی وارد کرده است و امروز آنها از بدخطی رنج می‌برند.

مردانی ادامه داد: انجمن خوشنویسان استان این آمادگی را به آموزش و پرورش اعلام می‌کند که بتوانیم خط دانش‌آموزان را که به مدت دو سال عقب افتاده است با برپایی آموزش‌های مؤثر بهبود ببخشیم. امروز این موضوع به یک چالش تبدیل شده و باید هر چه زودتر اقدامی عاجل در جهت رفع این معضل صورت بگیرد. مراجعات فراوانی از پدر و مادرها و معلمان داریم که از دستخط دانش‌آموزان گله و شکایت دارند. 

این هنرمند خوشنویس استان با تأکید بر اینکه وظیفه اصلی بنده و همکارانم آموزش است، تصریح کرد: انجمن قبلاً سابقه همکاری خوبی با آموزش و پرورش داشت و حدود هشت سال قبل، قراردادی با این نهاد داشتیم که طی آن یک‌هزار معلم تحت تعلیم خوشنویسی قرار گرفتند؛ صحیح‌نویسی خط فارسی یکی از الزامات به‌ویژه برای معلمان دوره ابتدایی است و تأکید ویژه دارم که متولیان از این مهم مبادا غفلت کنند. 

مردانی بیان کرد: خط در کنار زبان رسمی تشکیل‌دهنده هویت ما هستند و بر طبق قانون اساسی، ضرورت دارد که نستعلیق به‌عنوان خط رسمی کشور در آموزش و پرورش تعلیم داده شود؛ بارها به آموزش و پرورش اعلام کردیم که انجمن خوشنویسان استان ظرفیت تحقق این حکم قانونی را دارد. امروز متأسفانه ۹۰ درصد دانش‌آموزان به علت آموزش مجازی در سال‌های گذشته از بدخطی رنج می‌برند.

این مدرس خوشنویسی استان در پایان گفت: انجمن خوشنویسان استان برای تابستان امسال مدرسان خوشنویسی را بسیج کرده تا آموزش‌های ویژه و گسترده خط به دانش‌آموزان در فرهنگسرای ارشاد شهرکرد ارائه شود؛ امید است بتوان از این فرصت کوتاه برای بهبود خط فرزندانمان بهره ببریم لذا از خانواده‌ها دعوت می‌کنم از این فرصت استفاده کنند تا این عقب‌ماندگی حتی‌الامکان جبران شود.