ضعف مباحث نظری و کاسبان علمی؛ دو خطر تهدید کننده دانشگاه کارآفرین

به گزارش خبرنگار ایکنا، سی و دومین جشنواره پژوهش و فناوری دانشگاه تهران، امروز یکشنبه ۱۹ آذرماه در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد این دانشگاه برگزار شد.

سیدمحمد مقیمی؛ رئیس دانشگاه تهران، در این جشنواره به سخنرانی پرداخت و گفت: بنده در جشنواره‌های پژوهشی معمولا سعی می‌کنم درباره دانشگاه کارآفرین و نقش آن در افزایش پژوهش و فناوری صحبت کنم، اما امروز بنا دارم درباره سویه‌های اشتباه و برداشت‌های نادرست از دانشگاه کارآفرین در داخل و بیرون از محیط دانشگاه صحبت کنم چراکه برخی برداشت‌ها تلاش‌ برای موفقیت دانشگاه کارآفرین را به انحراف می‌کشد.

توجه به فعالیت‌های نظری در دانشگاه کارآفرین

وی افزود: اولین نکته درباره دانشگاه کارآفرین این است که برخی فکر می‌کنند اگر می‌خواهیم دانشگاه کارآفرین داشته باشیم باید نقش نظریه‌ها و آموزش در آن کم‌رنگ شده و شاهد پررنگ‌تر شدن فعالیت‌های تحقیقاتی و نوآوری و راه‌اندازی واحد‌های فناور و کسب و کار‌های دانش‌بنیان باشیم، اما این انحرافی در مسیر دانشگاه کارآفرین است. در حالیکه دانشگاه کارآفرین باید به «علم نافع است» پیدا کند؛ لذا باید فعالیت‌های نظری را هم با جدیت پیگیری کنیم تا بتوانیم مسائل و مشکلات جامعه را به شکل بهتری حل کنیم. نکته دوم به عنوان یک تصور نادرست از دانشگاه کارآفرین این است که شاگردپروری در محیط دانشگاه را فراموش و بازاری شدن آموزش عالی در دستور کار قرار می‌گیرد در حالیکه مهمترین کار ما باید این باشد که شاگردان متناسب با علم نافع را پرورش دهیم.

مقیمی تصریح کرد: نکته سوم اینکه فکر می‌کنیم در دانشگاه کارآفرین باید دانشگاه را تبدیل به پیمانکار کنیم و پروژه‌هایی را برای دستگاه‌ها اجرا کنیم در حالیکه دانشگاه نقش پیمانکار ندارد بلکه یک شریک راهبردی و استراتژیک با دستگاه‌ها است. در اینجا شاهد این نیستیم که خدماتی را از ما طلب کنند و ما هم آن خدمات را به کارفرما ارائه کنیم در حالیکه ما باید خودمان نوعی کارفرما باشیم و منافع حاصل از فعالیت ما هم مستقیم یا غیرمستقیم به دانشگاه برگردد.

رئیس دانشگاه تهران یادآور شد: نکته چهارم، غلبه تعلق به صنعت بر تعهد و تعلق به دانشگاه و به بیان دیگر درباری شدن دانشگاه است در حالیکه این امر استقلال دانشگاه را با خطر مواجه می‌کند و باید از آن پرهیز کنیم. نکته پنجم به حاشیه راندن صاحبان نظریه و اندیشه و جولان دادن کاسبان علمی است؛ در حالیکه باید صاحبان نظریه و اندیشه در کانون توجه و طرف تعامل با صنعت و جامعه باشند. نکته ششم جایگزینی مرجعیت علمی با لابی‌گری و معامله‌گری است در حالیکه در مرجعیت علمی باید دانشگاه محل رجوع باشد و صاحبان کسب و کار‌ها باید سراغ دانشگاه بیایند نه برعکس. البته باید دانشگاه فعالیت‌های بازاریابی هم انجام دهد، اما سطح آن نباید به معامله‌گری کاهش پیدا کند.

ایجاد خانه دانشگاه و صنعت

مقیمی تأکید کرد: نکته دیگر صدمه دیدن اخلاق پژوهشی به خاطر بهره‌کشی و استثمار پژوهشگران است. در دانشگاه کارآفرین، اخلاق پژوهشی در راس است. نکته دیگر روی آوردن به کمیت تحقیقات نسبت به کیفیت است. نکته دیگر تمرکز بر مهارت‌گرایی به جای تخصص آکادمیک است، اما مهارت‌ورزی نباید جایگزین تخصص علمی شود و قطعاً دانشگاه تهران دانشگاهی است که باید متخصصان در زمینه‌های مختلف را تربیت کند و این امر مستلزم این است که پایه‌های علمی آن‌ها قوی باشد لذا اگر رویکرد مهارت محوری را پیگیری می‌کنیم به معنای تضعیف رسالت تربیتی دانشگاه تهران نیست.

رئیس دانشگاه تهران گفت: آسیب دیگر نسبت به دانشگاه کارآفرین، همگرایی ظاهری دانشگاه و صنعت و واگرایی واقعی استاد از محیط دانشگاهی است. چراکه برخی افراد به بهانه فعالیت‌های دانش‌بنیان در خارج از دانشگاه، دنبال واگرایی از محیط دانشگاه هستند، اما این هم با دانشگاه کارآفرین مغایرت دارد. ما برای افزایش این همگرایی، پردیس علم و فناوری را در دانشگاه تهران ایجاد کردیم. همچنین سامانه مسئولیت اجتماعی دانشگاه تهران هم در راستای افزایش ارتباط دانشگاه با نهاد‌های مدنی ایجاد شده است و دنبال ایجاد خانه دانشگاه و صنعت هستیم که صنایع و شرکت‌هایی که با دانشگاه تهران کار می‌کنند در آنجا نمایندگی خواهند داشت.

افزایش گرنت پژوهشی برای پژوهشگران

مهدی فکور، معاون پژوهشی دانشگاه تهران نیز در این نشست سخنرانی کرد و گفت: سال ۱۴۰۰ سال برنامه‌ریزی و ایجاد ساختار‌های مختلف برای معاونت پژوهش و فناوری بود و سال ۱۴۰۱ دنبال ایجاد بستر‌های لازم برای ایجاد روند‌های مناسب در زمینه پژوهش و فناوری بودیم و ان‌شاءالله امسال دنبال اجرا و ابلاغ مصوبات هستیم. هیئت رئیسه دانشگاه، آئین نامه‌های خوبی در اختیار معاونت پژوهشی قرار داده که نتایج آن را به زودی خواهیم دید که از جمله آن‌ها افزایش گرنت پژوهشی اساتید دانشگاه و جمع‌آوری سامانه‌های دست و پا گیر بود. همچنین آیین‌نامه مالکیت معنوی ابلاغ شد که الزامی برای دانشگاهی است که می‌خواهد از علم، تولید ثروت کند و اعتقاد ما بر این است که اگر دانشگاهی می‌خواهد از علم تولید ثروت کند راهکار آن در همین پژوهش است.

وی ادامه داد: ایجاد سامانه پارسا از دیگر اقدامات ماست. همچنین افزایش ده برابری گرنت پژوهشی به دانشجویان در دو موضوع پژوهش و فناوری از دیگر اقدامات ما بوده است. در نظر داریم پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی که توسط صنایع حمایت می‌شوند را مورد حمایت بیشتر قرار دهیم. الان سه قرارداد مادر داریم که ذیل این قراردادها، حمایت از پژوهش و فناوری انجام می‌شود. این سه قرارداد مادر با فولاد، سازمان فضایی و همچنین همراه اول هستند و به کارتابل همه اساتید ارسال شده است. ایجاد پژوهشگاه دانشگاه تهران از دیگر اقداماتی است که فقط دانشگاه ما مجوز آن را دارد. وزارت عتف هم کمک کرد به دانشمندان پراستناد و محققان جوان، گرنت پژوهشی داده شود. گرنت‌هایی نیز برای مجلات در نظر گرفته شده و به سردبیران این محلات تقدیم شد.

بهبود رتبه‌بندی علمی دانشگاه تهران

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران تصریح کرد: شمار مقالاتی که در اسکوپوس چاپ می‌کنیم حدود شش هزار مقاله در هر سال است. در wos هم هر سال حدود پنج هزار مقاله از دانشگاه تهران وجود دارد. موضوعی که به روز پیگیری می‌شود رنکینک دانشگاه تهران در نظام‌های رتبه بندی مختلف است. ما در نظام رتبه‌بندی شانگهای در محدوده چهارصد تا پانصد قرار گرفته‌ایم. نظام بعدی کیو اس است که در رتبه ۳۶۰ قرار داریم. در نظام آموزش عالی تایمز قبلا رتبه ششصد تا هشتصد را داشتیم و اکنون به محدوده چهارصد تا پانصد رسیده‌ایم که این هم جای تقدیر و تشکر از پژوهشگران دانشگاه تهران دارد.

فکور تاکید کرد: اصلی‌ترین وظیفه ما کاربردی‌تر کردن رساله‌ها و پایان‌نامه‌هاست. همچنین مسئله مالکیت معنوی و تدوین شیوه نامه ارزیابی برگزیدگان فناوری دانشگاه تهران از دیگر اقدامات ماست و امسال برای اولین بار در این همایش از شرکت‌های فناوری موفق تقدیر می‌کنیم.

در پایان این مراسم از کتاب «آموزش عالی، توسعه علمی و مرجعیت علمی» رونمایی و از پژوهشگران برتر دانشگاه تهران تقدیر شد.