«صبح اعدام»؛ امتیاز منفی در کارنامه افخمی + فیلم

بهروز افخمی در جدیدترین ساخته سینمایی‌اش «صبح اعدام» سراغ ساعات پایانی زندگی طیب حاج رضایی و اسماعیل رضایی دو نفر از مبارزان زمان رژیم پهلوی رفته است. این فیلم در سومین روز از جشنواره فیلم فجر در خانه سینما به نمایش درآمد.

داستان

فیلم «صبح اعدام» برشی از لحظات پایانی زندگی طیب حاج رضایی و اسماعیل رضایی است که در پی قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ محکوم به اعدام شدند. داستان فیلم در فاصله زمانی ۵ تا ۶:۳۰ صبح این روز روایت می‌شود. پیرنگ اصلی این داستان اعتراضی و سیاسی و اقتباسی از گزارش واقعی خبرنگار روزنامه کیهان از مراسم تیرباران این دو شخصیت است. این فیلم ساختاری مستند دارد اما به واسطه پرداخت‌های زیاد نتوانسته در قالب یک مستند جذاب داستانی روایت خود را انجام دهد.

داستان فیلم جذابیتی ندارد زیرا کارگردان به واسطه ساختار مستندی که در کارش لحاظ کرده، درام را به نوعی از کارش حذف کرده است. این فیلم سینمایی در امر شخصیت‌پردازی هم به موفقیتی دست نیافته است و تمام افراد، تیپ هستند. به ویژه اسماعیل رضایی و طیب کاملا تیپ هستند؛ تیپ‌هایی که در برخی موارد به کاریکاتور نزدیک شده‌اند.

ساختار

کارگردانی بهروز افخمی هیچ نکته مثبتی به همراه ندارد. متاسفانه شرایط در فیلمسازی افخمی به گونه‌ای شده که این سوال پیش می‌آید چگونه فیلمسازی که پیشتر کارهایی چون «روز فرشته»، «روز شیطان»، «شوکران» و حتی «عروس» را ساخته است آثاری نظیر «صبح اعدام» و «روباه» را می‌سازد؟ فیلم در امر بازی یک کاریکاتور تمام‌عیار را نمایش می‌دهد. انتخاب‌هایی که افخمی برای بازیگرانش داشته سراسر اشتباه بوده و حتی یک بازی خوب را در فیلم شاهد نیستیم.

ساختار و فرم فیلم قابل قبول است. این امتیاز نمی‌تواند نکته‌ای مثبت برای «صبح اعدام» باشد چون فیلمسازی نظیر افخمی که تجربه کارهای خوبی را در کارنامه‌اش را دارد حداقل باید در فرم و تصویر اشتباه چندانی را در کارش انجام ندهد. فرم سیاه و سفید فیلم یکی دیر از معدود نکات خوب فیلم است که به فضاسازی قصه کمک کرده است. درباره نریشن فیلم هم باید گفت این بخش نه تنها به اثر کمک نکرده بلکه در بسیاری از مواقع به روند روایی فیلم، ضربه زده است.

فیلم جدید افخمی مطمئناً برای تماشاگر سینما تولید نشده است چون مشخص است این فیلم حتی نمی‌تواند خرج بازیگران خود را برگرداند اما برای تلویزیون سرمایه خوبی است که در مناسبت‌های مختلف روی آنتن رود.

محتوا

محتوا قرار است در این فیلم روایتی متفاوت از قیام پانزده خرداد باشد اما آنچه در «صبح اعدام» رخ داده، روایتی درام و سینمایی ندارد بلکه بیشتر شبیه بیانیه سیاسی است که در آن هیچگونه زیبایی بصری وجود ندارد! فیلم‌هایی نظیر «صبح اعدام» در سال‌های اخیر به پاشنه آشیل سینمای انقلاب تبدیل شده‌اند چون در شکل روایی به اندازه‌ای معیوب هستند که مخاطب را ازاین‌دست تولیدات دور می‌کنند.

در انتها باید گفت هر آنچه به بتوان به عنوان پیام ارزشی در فیلم یافت قربانی زبانی شعاری شده است. فیلم «صبح اعدام» را باید یکی از ضعیف‌ترین کارهای افخمی دانست که نه تنها به فیلمساز بلکه به شخصیت‌های مورد نظر فیلم هم ضربه زده است.

داوود کنشلو