Farabi neden ilk Müslüman filozof olarak kabul edilir?

Farabi’den önce İslam dünyasında felsefe okuyan alimler bulunmasına rağmen Farabi’nin eserlerine bakıldığında filozof sayılabilecek ilk kişi olduğu görülmektedir.

İran Hikmet ve Felsefe Araştırma Enstitüsü’nde öğretim üyesi Fatıma Şahidi, hekim Ebu Nasr Farabi anısına yapılan toplantıda bir konuşma yaptı. Metin özeti şöyledir:

Ebu Nasr Muhammed El-Farabi (Miladi 870-950), İslam felsefesi tarihindeki ilk Müslüman filozof olarak kabul edilir. İslam felsefesi tarihi Farabi'den önce başlar, ancak filozof denilebilecek ilk alimdir, çünkü filozof tanımı kendisinden önce felsefi çalışma yapanları kapsamaz. Yunan döneminden itibaren yaşamış birçok şahsiyet arasında olduğu gibi, çok azı gerçek anlamda filozoftu.

Filozof, yaşadığı dönemde ortaya çıkan meseleler hakkında rasyonel bir anlayışa sahip olan kişidir.  Bu tanımı kabul ederek, başkalarının düşüncelerini takip eden ve diğer filozofların görüşlerini açıklayan bir kişinin kelimenin tam anlamıyla bir filozof olmadığı söylenebilir.

Farabi’den önceki İslami dönemde felsefî düşünceyle uğraşan, felsefî eserler yazan ve felsefî kaygıları olan insanlar vardı ama bunların hiçbirine filozof denmez. Bu insanlar için felsefe, diğer bilimler arasında belli bir dönemde İslam dünyasına giren bir bilimdi.

Farabi, İslam dünyasında yaşadığı dönemin çeşitli meseleleri hakkında kapsamlı ve rasyonel düşünen ilk kişidir ve bu onun eserlerinden anlaşılmaktadır. Farabi kendisini bilimin belirli bir alanıyla sınırlamadı.  Yaşadığı dönemin meseleleri üzerinde düşünüp bilimsel kaynakları kullanmak ve düşüncelerini ifade etmek istiyordu. Eserlerinin bir kısmı Platon ve Aristoteles’in eserlerinin betimlemeleri olmakla birlikte, görüşlerini dile getirdiği başka eserleri de vardır.

Farabi, din konusunda bağnaz ve katı bir toplumda yaşıyor aynı zamanda toplumda olmayan yeni bir düşünce tarzı önermek ve bunun hakkında konuşmak istiyordu. Farabi felsefenin ne olduğunu anladı ve İslam dünyasının ilk filozofu oldu. Siyaset ve toplum gibi konuları ele aldı. Farabi’den sonra, Farabi’nin ilgilendiği alanlar İslam felsefesi tarihinde daha az öne çıkmıştır.

İslam felsefesinin inişleri ve çıkışları oldu ve nihayet 16. yüzyılda siyasi ve gündelik sosyal  sorunlar hakkında eser ve görüş sunmayan  Molla Sadra’nın yüce bilgeliğine ulaştı. Bu, Farabi ile ondan sonraki İslam düşünürleri arasındaki önemli bir farktır.